درآمدى بر قلمرو فقه

توضیح

مساله «انتظار بشر از دین‏» موضوعى است که از دو سو بدان مى‏توان نگریست و آن را مورد پژوهش قرار داد: یکى نگاه برون دینى به مساله است که با سنجشهاى عقلانى به دست آوریم از دین چه خواسته و تقاضایى داریم; و دیگرى نگاه درون دینى است که بر اساس منابع و متون دینى مشخص گردد دین تا کجا با زندگى انسان سر و کار دارد. از این نگاه دوم به «کمال دین‏» یا «جامعیت دین‏» تعبیر مى‏شود. گرچه امروزه بسیارى تنها از زاویه نخست‏به موضوع مى‏نگرند، ولى حق آن است که این تلاشى ناقص و نارساست. زیرا اگر به دست آوریم که از دین چه انتظارى هست و چرا باید سراغ دین رفت، نمى‏توان استنتاج کرد که دین چه قلمروى دارد. چرا که اگر بر اثر نیاز و خواسته‏هایى که آدمى خود از انجامش عاجز است، سراغ دین رفت، به چه دلیل مى‏توان نفى کرد که در شناسایى نیازها دچار اشتباه نشده و پاره‏اى از خواسته‏هایش را نشناخته تا جوابش را از دین بخواهد.