دلالت های رویکرد حقوق اسلامی به تابعیت و شهروندی

توضیح

شهروندی و تابعیت از مباحث مشترک حقوق داخلی و حقوق بین‌الملل خصوصی است که در نظام‌های حقوقی مختلف با قبض و بسط‌هایی همراه بوده و جوانب متعدد آن واجد آثار حقوقی متفاوتی است. در کنار مکاتب موجود در این حیطه، نظریه و نگرش اسلامی از ویژگی‌ها و آثار منحصر بفردی برخوردار است. نوشتار حاضر با بهره‌گیری از رهیافت‌ها و آموزه‌های حقوق اسلامی، شهروندی، تابعیت و مفاهیم مرتبط را مورد بررسی قرار داده و در این راستا و بنا به اقتضای بحث، نظری نیز به جایگاه این دو مقوله در حوزه نوپدید جهانی افکنده است. نتایج حاصله حاکی از آن است که در ادبیات حقوق اسلامی اصطلاح تابعیت و شهروندی موضوعیت و کاربرد ندارد و شناخت جایگاه این مفاهیم در متون اسلامی مستلزم مطالعه مفاهیم مشابهی همچون امت، ملت و ناس و همچنین، نهادهایی از قبیل مسالم و غیرمسالم است. بررسی این مسائل در حقوق اسلام، این نتیجه را در پی دارد که فقه اسلامی، عامل اصلی ارتباط را دین و مذهب دانسته، و از این طریق قواعد حقوقی را توصیف، و قانون حاکم در شناخت شهروند از غیر او را تشخیص می‌دهد.
واژگان کلیدی: تابعیت، شهروندی، بیگانه، اقامت، امت