عنوان
شروط اختصاصی مرابحه در فقه امامیه و حقوق ایران
نویسنده
ناشر
فصلنامه آموزه‌های حقوقی گواه، سال 1396، شماره 4، ص.: 123-158.
تاریخ نشر
1396
توضیح
ﻣﺮاﺑﺤﻪ ﺻﻔﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻮد ﻣﻌﺎوﺿﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﯿﻊ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ آن ﮔﺮدﻧﺪ. ﻓﻘﻬﺎ ﺑﯿﻊ ﻣﺮاﺑﺤﻪ را ﺑﯿﻌﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﺎﯾﻊ ﺑﺎ اﺧﺒﺎر از راس اﻟﻤﺎل و اﻋﻼم ﺳﻮد درﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻣﺒﯿﻊ را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺸﺘﺮی ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ. در ﻣﻬﺮوﻣﻮم ﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺑﺪون رﺑﺎ و ﻧﯿﺰ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ی ﭘﻨﺠﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ی ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻣﺮاﺑﺤﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺮاردادی ﻓﻘﻬﯽ و ﯾﮑﯽ از اﺑﺰارﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ در ﺗﺤﻘﻖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﺪاری ﺑﺪون رﺑﺎ وارد ﻧﻈﺎم ﺑﺎﻧﮑﯽ ﮐﺸﻮر ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺐ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ اﺟﺮاﯾﯽ ﻗﺮارداد ﻣﺮاﺑﺤﻪ در ﺳﺎل 1390 ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮرای ﭘﻮل و اﻋﺘﺒﺎر، ﻣﺎده 1 اﯾﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ در ﺗﻌﺮﯾﻒ از ﻣﺮاﺑﺤﻪ آن را ﻗﺮاردادی داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻬﺎی ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ی اﻣﻮال و ﺧﺪﻣﺎت را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻣﺒﻠﻎ ﯾﺎ درﺻﺪی اﺿﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮد آن را ﺑﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ واﮔﺬار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻘﻬﺎ و ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن از ﺑﯿﻊ ﻣﺮاﺑﺤﻪ و ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ اﺟﺮاﯾﯽ ﻗﺮارداد ﻣﺮاﺑﺤﻪ از ﻣﺮاﺑﺤﻪ اراﺋﻪ داده اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﻌﻘﺎد ﻫﺮ ﻋﻘﺪ ﻣﺮاﺑﺤﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺮوط ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻌﺎﻣﻼت، ﺷﺮوط اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻣﺮاﺑﺤﻪ ازﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﺘﻌﺎﻣﻠﯿﻦ ﺑﻪ راس اﻟﻤﺎل و رﺑﺢ و دﯾﮕﺮ ﺷﺮوط آن ﻧﯿﺰ رﻋﺎﯾﺖ ﮔﺮدد. در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺷﺮوط اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻣﺮاﺑﺤﻪ را ﮐﻪ در ﻣﺘﻮن ﻓﻘﻬﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﻮردﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺎ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ-ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺳﻌﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ اﻗﻮال ﻓﻘﻬﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ را در ﮐﻨﺎر ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺼﻮب ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﻣﺪاﻗّﻪ ﻗﺮار داده و ﺑﻪ نتیجه برسیم.
واژه های کلیدی: مرابحه، ربح، تسهیلات بانکی، شروط اختصاصی، سود شرعی، راس المال، بانکداری بدون ربا