ضابطة تشخیص بی‌احتیاطی در تحقّق مسئولیت کیفری

توضیح

همة جرائم به صورت عمدی اتفّاق نمی‌افتند. گاه فاعل مرتکب فعلی می‌شود که در آن عمد نداشته است؛ امّا به سبب وجود عناصر دیگری، عمل او قابل سرزنش می‌باشد. بی‌احتیاطی یکی از بارزترین این عناصر است که می‌تواند موجد مسئولیت کیفری شود. حال سؤال این است که به بی‌احتیاطی، غفلت و نظایر آن از کدام زاویه باید نگریست؟ آیا باید دید که فاعل به طور شخصی مرتکب بی‌احتیاطی شده است و بدان آگاه بوده است؟ (ضابطة ذهنی) و یا این‌که معیار شخصی ملاک نیست و باید عمل وی را با اعمالی که از یک انسان متعارف سر می‌زند قیاس کرد؟ (ضابطة عینی) در مقاله حاضر در پی اثبات این امر هستیم که به دلایل متعدّد، صرفاً استفاده از ضابطة عینی یا ذهنی، رویکرد قابل قبولی نیست. زیرا هر کدام از این دو دیدگاه دارای فواید و نواقصی هستند و استفاده انفرادی از آنها موجبات نا‌کارآمدی دستگاه عدالت کیفری را فراهم می‌آورد.آن‌چه از همراهی بخردانة این دو دیدگاه حاصل می‌شود، دیدگاهی است متعادل که از افراط ذهنی گرایان و تفریط عینی گرایان، پالوده و منزّه می‌باشد و ما آن را «ضابطة تلفیقی» می‌نامیم.
واژه‌های کلیدی: ضابطة عینی و ذهنی، بی‌احتیاطی، غفلت، مسئولیت کیفری، ضابطة تلفیقی