ضمان عاقله از دید فقه و حقوق

توضیح

ﯾﮑﯽ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﺣﻘﻮق اﺳﻼﻣﯽ ، ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﺎﻗﻠﻪ وﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ آن در ﭘﺮداﺧﺖ دﯾﻪ اﺳﺖ. ﻋﺎﻗﻠﻪ ازﻣﺎده ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻨﻊ وﺑﺎز داﺷﺘﻦ اﺳﺖ ودر اﺻﻄﻼح ، ﺑﻪ اﻓﺮادی اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ دﯾﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎی ﺟﺎﻧﯽ ﺑﺮﻋﻬﺪه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ. اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺴﺘﮕﺎن ذﮐﻮر ﻧﺴﺒﯽ ﭘﺪروﻣﺎدری ﯾﺎ ﭘﺪری ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻃﺒﻘﺎت ارث ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺎوی ﻋﻬﺪه دار ﭘﺮداﺧﺖ دﯾﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد. ﺑﺮرﺳﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺮآن ورواﯾﺎت ﺑﺮ اﻓﺮادی ﻏﯿﺮ ازﺟﺎﻧﯽ ﺑﺎ روﺷﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای وﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ از ﻧﻮع ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺧﺖ اﯾﻦ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺮآن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪود اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ را از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻘﻪ وﺣﻘﻮق ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮارداده وﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺗﻄﺒﯿﻖ آن ﺑﺎ ﺣﻘﻮق درﻋﺼﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮاﺳﺖ. ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺻﻠﯽ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﺎﻗﻠﻪ وﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن درﻓﻘﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزد. هﺪف اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻨﮑﺎش دردﻟﯿﻞ ﻫﺎی ﻓﻘﻬﯽ وﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺮاث ﭘﺮ ارزش ﻋﻠﻤﺎی اﺳﻼﻣﯽ ،ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ را واﮐﺎوی ﮐﺮده ، اﺑﻌﺎد آن را روﺷﻦ ﺳﺎزد. ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺣﮑﺎم ﻓﻘﻬﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﻨﺎی ﻋﻘﻼ درزﻣﺎن ﺷﺎرع ، ﺗﻌﻬﺪ ﻋﺎﻗﻠﻪ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﺎرع ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﻣﺎ دروﺿﻌﯿﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻋﻤﻼ ﺗﻌﻬﺪاﺗﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ دﯾﻪ ﺑﺮﺧﻮد ﺟﺎﻧﯽ ﺛﺎﺑﺖ و وی ﻋﻬﺪه دار ﭘﺮداﺧﺖ دﯾﻪ اﺳﺖ ﺮآﻧﮑﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺮاردادی ، ﯾﮏ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﯾﺎ ﺣﻘﯿﻘﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
واژه های کلیدی: فقه، مسئولیت، عاقله.