عنوان
عقلگرایی در فقه معاصر؛ قاعده ملازمه و تطبیقات آن (فایل منبع موجود نیست)
نویسنده
ناشر
فصلنامه مطالعات اندیشه معاصر مسلمین، پاییز و زمستان 1397، شماره 8، ص.: 9-34.
تاریخ نشر
1397
توضیح
چکیده یکی از موضوعات مهم در فقه اسلامی رابطه عقل و نقل و جایگاه عقل در استنباط احکام است. این پژوهش به دنبال تبیین جایگاه قاعده ملازمه در فقه امامیه و میزان اثرگذاری آن در استنباطهای فقهی است؛ بنا بر این، ضمن اشاره به دو نوع عقل عملی و نظری، این نکته مورد مداقه قرار گرفته است که عقل عملی هم در صغرای گزارهها وجود دارد و هم در کبرای آنها؛ عقل نظری نیز که در کبرای غیر مستقلات عقلی وجود دارد و رابطه بین عقل عملی و حکم شرعی را درک میکند، حکم به ملازمه میدهد. هدف این پژوهش از تبیین جایگاه قاعده ملازمه، بررسی میزان کارآمدی قاعده در استنباط احکام فقهی در برخی تطبیقات آن است که در این پژوهش موارد «به کار بستن حیله شرعی در ربا، فروش سلاح به کفار و فروش مورد وقفی که به ویرانی رسیده و قابل استفاده نیست.» مورد مطالعه قرار گرفته است. این مقاله به روش کتابخانهای و با ماهیت توصیفی تحلیلی انجام گرفته است که از دستآوردهای آن میتوان به اثبات کشف علل احکام همچون مصالح و مفاسد نوعی توسط عقل و همسو بودن آن با حکم شرعی در مواردی که عقل با تشخیص مصالح و مفاسد نوعی به کشف علل احکام میرسد، اشاره کرد.
واژههای کلیدی: قاعده ملازمه و تطبیقات آن، عقل عملی، عقل نظری، استنباط.