غایت و کارکردهای اقتصاد اسلامی در قرآن با تأکید بر آراء علامه طباطبایی

توضیح

برای هر علمی فارغ از موضوعات و مسائلی که در آن مطرح می‌شود، اهداف و غایاتی نیز متصور است. علم اقتصاد اسلامی نیز به عنوان یک علم نوپا از این قاعده‌ی فراگیر مستثنا نیست. برخی از صاحب‌نظران عرصه‌ی اقتصاد اسلامی برای آن، غایاتی را به تصویر کشیده‌اند اما تاکنون تحقیقی در مورد غایت و کارکردهای اقتصاد اسلامی در قرآن با تأکید بر آراء علامه طباطبایی انجام نشده است. لذا در این مقاله با انجام جستجوی اجتهادی و مفهومی در منظومه‌ی تفسیری المیزان و سایر کتب و آثار ایشان و نیز سایر آثار متفکرین اسلامی، به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که غایت و کارکردهای اقتصاد اسلامی در قرآن و از منظر علامه طباطبایی چیست؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد؛ اولاً با توجه به نظرات علامه در علوم اعتباری و علوم حقیقی، می‌توان گفت علم اقتصاد اسلامی به‌طور کامل بر هیچ یک از دو دسته به‌طور کامل تطبیق نمی‌نماید و با این دو رابطه‌ی عموم و خصوص من وجه دارد. ثانیاً مستند به نظرات علامه می‌توان غایت‌های مدنظر علم اقتصاد اسلامی را در سه سطح غایت نهایی، واسطه‌ای و مقدماتی ترسیم کرد و کارکرد نیز عبارت است از اهداف واسطه‌ای که ابزاری برای رسیدن به اهداف نهایی به شمار می‌رود و در سطحی عینی و ملموس‌تر می‌باشد که در واقع همان تبیین، توصیف و پیش‌بینی وضعیت موجود (نظیر نظریه‌ی استخدام و نظریه‌ی اصالت جامعه)، وضعیت مطلوب (اقتصاد مبتنی بر عدالت، توزیع عادلانه ثروت، توأم با رشد، امنیت و به دور از فساد، بهره‌مندی همگان)، آسیب‌‌شناسی وضعیت موجود و تحلیل چرایی آن و پیش‌بینی آینده (سنت‌های اقتصادی در قرآن) و نیز راه­های تغییر از موجود به مطلوب (استفاده از شرع در کنار عقل؛ استفاده توأمان از ظرفیت اخلاق، فقه و حکومت) است.
واژه‌های کلیدی: غایت، کارکردهای اقتصاد اسلامی، علامه طباطبایی، تفسیر المیزان.