فقه هجرت

توضیح

هجرت از موضوعات حساس, مهم و جدّى زندگى بشر کنونى است. این پدیده اگر چه در قدیم نیز عاملى مهم در رقم زدن به تحولات در دو ساحت زندگى فردى و اجتماعى بوده است, ولى امروزه دامنه اى فراخ تر, جایگاهى تأثیرگذارتر و نقشى سرنوشت سازتر در زندگى بشر به خود اختصاص داده است. از این رو, فقیهان نباید از کنار این موضوع حساس و سرنوشت ساز بى تفاوت بگذرند و یا بدون شناسایى دقیق ابعاد, عناصر و بازتاب هاى اجتماعى آن به ارائه احکام آن بپردازند, به ویژه آن که مهاجرت در شرایط جدید اجتماعى تطورات مهمى را تجربه کرده است ; تطوراتى از قبیل بروز و ظهور آن در انواع متعددى همچون: مهاجرت تجارى, مهاجرت تخصصى و مهارتى, مهاجرت انسانى, مهاجرت به شهر, مهاجرت خویشاوندى و… و نیز از قبیل برخوردار شدن مهاجرت از بازتاب هاى اجتماعى, اقتصادى, سیاسى و فرهنگى در سطح داخلى و بین المللى و همچنین گره خوردن مقولات مهمى همچون فرار مغزها و یا مسأله اقلیت هاى مسلمان به آن. البته باید اذعان کرد به رغم این تطورات همیشه روح واحدى در همه دوره هاى بشرى در کالبد مهاجرت وجود نداشته است. این نوشتار صرفاً در پى آن است تا دو قاعده فقهى مهم ناظر بر هجرت را مورد بررسى قرار دهد. با این بررسى, انعطاف و قابلیت فقه در قبال مقوله مهاجرت و در عین حال هدفمند بودن آن آشکار مى گردد. باشد که گامى اولیه ـ اگر چه مهم ـ در زمینه فقه مهاجرت برداشته شود. این دو, قاعده (وجوب هجرت) و قاعده (حرمت تعرّب بعد از هجرت) هستند. این نوشتار در خلال محورهاى ذیل به بررسى ابعاد بحث درباره این دو قاعده مى پردازد: ـ قاعده (وجوب هجرت), دلیل و مدلول آن. ـ قاعده (حرمت تعرّب بعد از هجرت), دلیل و مدلول آن. ـ مرورى بر پاره اى از نتایج بحث.