فقه و اخلاق

توضیح

به عبارت دیگر وقتی می‌گوییم عملی خوب یا بد است، در واقع تناسب یا تغایر عمل ارادی و اختیاری انسان با هدف و مطلوب اصلی اخلاق لحاظ می‌گردد و از آنجاکه این تناسب و تغایر، رابطه‌ای واقعی میان افعال و هدف مورد نظر اخلاق است و نیز به این لحاظ که این مفاهیم دارای منشأ انتزاع واقعی هستند، باید آنها را جزو مفاهیم فلسفی شمرد. باشد انشاء اینک برای روشن شدن مطلب هر یک از گزاره‌های فقهی و اخلاقی را جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم: الف: اخباری یا انشایی بودن گزاره‌های اخلاقی گزاره‌ها و جمله‌هایی که در علم اخلاق به کار می‌روند دو دسته‌اند: 1ـ جمله‌هایی که در قالب جمله‌ها و گزاره‌های اخباری بیان می‌شوند: مانند: «راستگویی خوب است». به نظر می‌رسد که این سخن ناتمام است زیرا اولا: طبق آنچه بیان شد، خاستگاه احکام شرعی، اراده تشریعی خداوند است و اوست که براساس علم و لطف خود، مصالح، مفاسد و حکمت‌ها، قوانینی را جعل می‌کند که تضمین کننده سعادت انسان در دنیا و آخرت باشد و هر انسانی که دارای فطرت پاک و عقل سلیم باشد درمی‌یابد که باید از قوانینی پیروی کند که سعادت او را در دنیا و آخرت تضمین کند و این غیر از قوانین شرعی، چیز دیگری نمی‌تواند باشد. به نظر می‌رسد تنها عاملی که منشاء الزام در مفاهیم و احکام اخلاقی همانند احکام فقهی می‌تواند باشد، بیان شرع و وحی الهی است و اگر عوامل دیگری نظیر عقل و فطرت و ضمیر پاک انسانی در مواردی حسن و قبح افعال را درک کنند، قلمرو درک هر یک از آنها محدود بوده و نیاز به بیان شرع و وحی دارند.
واژه‌های کلیدی: اخلاق، فقه، فلسفه اخلاق، علم اخلاق، احکام، انشاء، گزاره های فقهی، اسلام.