قاعده عدل و انصاف

توضیح

برخی قاعدة عدل و انصاف را از جمله قواعد فراگیری می‌دانند که درباره مال مشتبه بین دو نفر اجرا می‌شود. این قاعده به عنوان قاعده‌ای قضایی- مالی به شمار می‌رود. دلایل این قاعده کتاب، سنت، سیره عقلا و عقل گفته شده است اما هر یک دارای اشکالاتی می‌باشد. آیات در مقام بیان جعل قاعده نبوده و روایات مطرح شده برای قاعده یا دارای اشکال سندی است و یا اطلاقی ندارد. از این روایات نیز نمی‌توان قاعده‌ای کلی به دست آورد. سیره عقلا روشن نیست و به حکم عقل نیز پاسخ داده شده است. با پذیرش قاعده برخی آن را اماره می‌دانند اما می‌توان اصل بودنِ قاعده را تصویر نمود یا از اساس آن را حکم ظاهری ندانست. همچنین احتمال تعارض این قاعده با قواعد لاضرر، قرعه و ید بررسی می‌شود. به قاعده عدل و انصاف در فقه اهل سنت نیز اشاره شده است اما در حقوق، این قاعده جایی ندارد. برخی پژوهشگران به مفهوم عدالت نگاه نوینی افکنده‌اند و در پی تاسیس قاعده عدالت در فقه هستند که رابطه این قاعده با قاعده عدل و انصاف بیان می‌شود.
واژه‌های کلیدی: عدل و انصاف، قاعده فقهی، تقسیم مساوی، بینه، مال مردد