ماهیت راهبردی و مکانیزم تشخیص احکام حکومتی در روند حکمرانی اسلامی با تاکید بر دیدگاه امام‌ خمینی (ره)

توضیح

در نظام سیاسی اسلام، راهبرد حکم حکومتی مکانیزمی مناسب برای اداره جامعه براساس مقتضیات جدید و در چارچوب احکام اسلامی است. امام‌خمینی (ره) به‌عنوان طراح نظریه حکمرانی ولایت‌فقیه در دوره معاصر و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ضمن پرداختن به مسائل فقهی و نظری مربوط به «حکم حکومتی» در عرصه حکمرانی برای اداره جامعه و خروج از بن‌بست، به آن التزام داشته‌اند. به‌دلیل سوءبرداشت در فهم منطق ادراکی امام‌خمینی (ره)، دیدگاه و رفتار سیاسی ایشان در رابطه با مسئله حکم حکومتی گاه مورد انتقاد برخی جریانات سیاسی و دینی بوده است. در این راستا، این مقاله با هدف ابهام‌زدایی از ماهیت و مکانیزم تشخیص احکام حکومتی در دیدگاه امام‌خمینی (ره) تقریر شده است. این مقاله با روش کیفی از نوع توصیفی‌-تحلیلی درصدد پاسخ به این سوال است: ماهیت حکم حکومتی در روند حکمرانی اسلامی مبتنی بر دیدگاه فقهی امام‌خمینی چیست و مکانیزم شناخت آن چگونه است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از این است که می‌توان در دیدگاه امام ‌خمینی (ره) برخلاف دیدگاه­های رایج، حکم حکومتی را به دو قسم حکم حکومتی ثابت و متغیر تقسیم کرد و با ارائه مکانیزم‌هایی به شناسایی و تفکیک احکام حکومتی ثابت از متغیر پرداخت. در دیدگاه امام‌ خمینی (ره) مبانی شرعی احکام حکومتی، ثابت بوده و در مقام اجرا و در گذر زمان به‌تبع مصالح عامه، احکام حکومتی مبتنی بر مبانی شرعی تغییر می‌‌یابد. امام (ره) در مواردی که بین ثابت و متغیر بودن احکام حکومتی تردید وجود دارد، به تبیین مقتضای اصل عملی در این باره می‌پردازند.
واژه های کلیدی: مقتضیات زمانی و مکانی، حکم حکومتی، حکم حکومتی ثابت، حکم حکومتی متغیر.