ماهیت نهاد دیه از منظر فقه اسلامی و حقوق کیفری ایران

توضیح

در این مقاله، ماهیت دیه به عنوان یکی از نهادهای حقوقی مورد پذیرش اسلام، مورد بررسی قرار گرفته است. آیا دیه نهادی مدنی است که به منظور جبران خسارت‌ها و زیان‌هایی که در نتیجه عمل مرتکب به بزه‌دیده یا اولیای او وارد شده، پرداخت می‌شود یا ماهیتی جزایی دارد تا در زمره مجازات‌ها قرار گیرد و به عنوان کیفری بر مرتکب برای تنبه و احساس درد و رنج وی اعمال ‌شود.‌ در راستای پاسخ به این پرسش چهار نظریه طرح و بیان شده است. نخست آنکه دیه دارای ماهیت صرفاً کیفری است؛ دیگر آنکه دیه صرفاً از ماهیتی حقوقی (در باب مسؤولیت مدنی و ضمان ناشی از ایراد خسارت) برخوردار است. برخی نیز قائل به تفکیک در ماهیت آن شده‌اند. نگارنده بر این باور است که دیه دارای ماهیت تلفیقی است، یعنی از یکسو مجازات است و از سویی نیز به عنوان جبران خسارت محسوب می‌گردد. پاسخ این سؤال هر چه که باشد، علاوه بر آثار متفاوتی که بر قبول هر نظریه مترتب می‌شود، نتایجی از جمله جواز یا عدم جواز اخذ خسارت مازاد بر دیه را در پی دارد که خود، مطمح نظر و محل مناقشه بسیاری از صاحب‌نظران بوده و هست‌.
واژه های کلیدی: دیه، خسارت، مجازات.