ماهیت و وظیفه عقل در فقه شیعه

توضیح

مقاله حاضر، گستره وسیعى از آراء و سخنان فقیهان شیعه را در بر مى گیرد. با این همه، نباید آن را تنها گزارش تاریخى ساده اى درباره جایگاه عقل دانست، بلکه مقصود آن ارائه تصویرى، هرچند اجمالى، از زمینه (تأویل) است.
هدف اساسى این مقاله از یک سو، اثبات ناتوانى ابزار و مفاهیم فقیهان گذشته در پدید آوردن نظریه اى منسجم در باب عقل، و از سوى دیگر، نقد مدعیات آن گروه از نواندیشان دینى است که طى سده گذشته (احیاى اجتهاد) را به عنوان راه حل اساسى براى معضلات و عامل تحول جوامع اسلامى مطرح کرده اند; بنابراین پرسش از جایگاه عقل در فقه شیعه، بیش از آن که فقیهانه باشد، معرفت شناسانه است.
افزون بر این، طرح این پرسش خواست عمیق جوامع اسلامى را براى ایجاد تغییرات گسترده و ترسیم افقى تازه در عرصه هویت دینى به نمایش مى گذارد.