مبانی فقهی حقوق محیط‌زیست

توضیح

حقوق محیط زیست - در معنای مصطلح امروزین آن - محصول بحران‌های زیست محیطی بعد از جنگ جهانی دوم و همچنین جریانات منتقد مدرنیته می‌باشد. واکنش حقوقیِ که در ادامه سیر واکنش‌های علمی، اجتماعی و سیاسی سعی در حل و فصل تعارضات جدی حیات مدرن با محیط زیست دارد که از ابتدا ملتزم و مستخرج از ادبیات دینی ادیان بزرگ جهانی نبوده است و شاید به همین سبب به کاربردن تعبیری همچون حقوق محیط زیست اسلامی عجیب بنماید. مسأله اما از نقطه نظر اسلام که منصرف و بی توجه به هیچکدام از عرصه‌های حیات انسانی نمی‌باشد، شکل دیگری پیدا می‌کند، از سوی دیگر اسلام با مقید نمودن انسان از ابتدا سعی در سامان دادن به رابطه‌ای متعادل و متکامل میان انسان و محیط پیرامونش داشته است. مقاله حاضر تلاشی اندک در جهت استخراج دست آوردهای فقه شیعه در راستای حفاظت از محیط زیست می‌باشد. در ضمن اینکه نگارنده متوجه و معترف به این مسأله نیز می‌باشد که بررسی فقه شیعه و محیط زیست بدون در نظر گرفتن، اقتصاد ، سیاست، هنر و از همه مهم‌تر فلسفه اسلامی ابتر و ناقص است اما مجال حاضر را برای مقصود مذکور کافی نمی‌داند. در مقاله حاضر ذیل سه بخش به بررسی قواعد فقهی، نهادهای فقهی و احکام فقهی در نسبت و با آثار محیط زیستی پرداخته شده و بررسی‌های حقوقی را به مجال دیگری واگذار نموده است.
واژه‌های کلیدی: حقوق محیط زیست، فقه محیط زیست، قواعد فقه، نهادهای فقهی، احکام فقهی.