مفهوم‌شناسی فقه نظام و نسبت‌سنجی آن با نظام‌سازی در دیدگاه آیت‌الله محسن اراکی

توضیح

ورود فقه به عرصهٔ حکمرانی در دهه های اخیر با ایده پردازیهای گوناگونی همراه بوده است، برای پرداخت منسجم به وظایف و حقوق متقابل انسان در عرصهٔ حکمرانی نیاز به پردازش منطقی و منظم ایده های فقهی است. این نوشتار با روش کتابخانه ای و همچنین مصاحبه و گفتوگو با استاد آیاة اللّه محسن اراکی، جهت تبیین فقه نظام و مقایسه آن با اصطلاحات دیگری نظیر فقه حکومتی و فقه کلان و نظامسازی تدوین شده است. برای تفسیر روشن این دیدگاه، مولفه هایی مورد توجه قرار گرفته است نظیر تقریر دو رویکرد موضوعی و محمولی به فقه نظام، تشریح ساخت وارگی فقه نظام از طریق تفاوت موضوعی آن با فقه خرد، تبیین تکالیف کلان و گسترۀ آن در شریعت، تفکیک و جداسازی دو مقولهٔ کشف احکام اصلی با مدیریت جامعه و اجرای احکام یا صدور حکم حکومتی، جایگااه فقه نظام در تحولات علوم و فنون و رابطهٔ فقه نظام با نظام سازی. بر این اساس، ساخت وارگی فقه نظام، از زاویهٔ موضوعی (جامعه مرکّب از امام و ماموم) مورد توجه قرار گرفته است، فقه نظام به ساحت کشف احکام و تبیین نظام اجتماعی و الگوی روابط منظم و متقابل جامعه میپردازد، اما کارویژهٔ فقه حکومتی، مدیریت و تدبیر جامعه بر اساس فقه نظام و اجرای احکام بر اساس ضوابط تعیین شده است و نظامسازی در مرحله فقه حکومتی قرار دارد.
واژه‌های کلیدی: فقه نظام، فقه حکومتی، نظام سازی.