مفهوم بیماری و تأثیر آن در مسئولیت اطباء در ادوار مختلف تاریخ

توضیح

پیوند پزشکى با حقوق و امور مذهبى موجب شده بود که اطبّا در ازمنة قدیم، افزون بر جنبة علمى، جنبة مذهبى نیز داشته باشند. بلاتردید، در آغاز، طبابت با سحر و جادو عجین بوده است. در دوران باستان به جهت شیاع این فکر که امراض ناشی از خشم خدایان هستند، معمولاً مسؤولیتی متوجه اطبّا نمی‌شد. البته از نقطه‌نظر تاریخی، مسؤولیت طبیب دارای قدمتی طولانی است، به‌طوری که ردپای آن را می‌توان در تمدن‌های اولیه مانند پادشاهی بابل یافت. در روزگاری که بشر از شناخت واقعیت امراض عاجز بود؛ درمان امراض در تمام زمینه‌های طبی در ابتدا جادوگری و افسون بوده که در واقع تلفیقی از چاره‌اندیشی بشر و اعتقادات او بوده است. مسلم است که در این دوره به جهت نگاه خاصی که به ماهیت و منشأ مریضی و نوع درمان داشتند، هیچ‌گونه مسؤولیتی برای متصدیان این امور طبیب، قابله و بیطار قائل نبودند. متعاقباً که تمدن پیشرفت کرد و طبابت از خرافات و اعتقادات مذهبی منفصل و منفک شد، تدریجاً برای اطباء مسؤولیت قائل شدند. در یونان و بابل باستان در برخی دوره‌ها برای امراض ماهیت مادی متصور بودند و بالطبع برای طبیبان در صورت ایراد خسارت، مسؤولیت قائل بودند. در ایران باستان اساساً ماهیت نگاه به سلامتی و مریضی متفاوت بوده و چند دیدگاه نسبت به علت مریضی وجود داشته که وجه غالب آن مادی بودن علت مریضی است. در فقه اسلامی، اطباء به‌موجب روایات منقول، مسؤول بودند. در این دوره مسؤولیت اطباء نسبت به دوره‌های قبل، بیش‌تر شفاف شده و حدود و ثغور آن مشخص‌تر شده است، زیرا شرع اسلام، مسؤولیت‌های دقیق و قابل تأملی را برای آن‌ها در نظر گرفته بود که نقض هر یک از این وظایف، به مسؤولیت آن‌ها منجر می‌شد.
واژه های کلیدی: طبیب، تاریخ، مسؤولیت، مفهوم بیماری.