مفهوم مساوات در نهضت مشروطه

توضیح

«مساوات» همچون «آزادی» واژه ای زیبا، مبهم و کشدار است و قابلیت پذیرش معانی گوناگونی را دارد. واژه «مساوات» از واژه های مورد اختلاف در نهضت مشروطه بود. اصل هشتم متمّم قانون اساسی بر مساوات حقوقی آحاد ملت تأکید داشت و تمام اتباع ایران، اعم از مسلمان و غیر مسلمان را دربر می گرفت. تساوی حقوق مطرح شده توسط مشروطه خواهان غرب زده بکلی با احکام شرع اسلام تعارض داشت. اگرچه اسلام افراد بشر را از لحاظ انسانی با هم برابر و در حقوق و تکالیف انسانی یکسان می داند، اما در اجرای احکام شرعی در جامعه، هر یک از مسلمان و غیرمسلمان از حقوق متفاوتی برخوردار است. بر این اساس، مجتهدان با آن به عنوان اصلی معارض با احکام شریعت مخالفت کردند.
ابهام موجود در این واژه موجب اختلاف شدیدی در آغاز مشروطیت گردید، به گونه ای که هنگام تصویب اصل هشتم متمّم قانون اساسی مشروطه1 درباره تساوی حقوق همه گروه ها و فرق مذهبی، درگیری سختی بین جناح مذهبی حامی مشروطه و جناح مشروطه خواهان غرب زده درگرفت.