نظریه‌های ربا و بهره

توضیح

 تا صد سال پیش اختلاف نظر چندانی بین فقیهان, مفسران و دیگر اندیشه وران اسلامی درباره ماهیت و قلمرو ربا نبود, با گسترش نظام سرمایه داری و ورود بانکداری به جامعه های اسلامی, اندیشه وران مسلمان از یک سو به فکر استفاده از بانک افتادند از سویی دیگر, فعالیت های بانک را آمیخته با قرض با بهره می دیدند که از دیدگاه اسلام ربا و ممنوع است, برای حل مشکل, گروهی از عالمان به فکر طراحی الگوی جدیدی از بانک افتادند و گروهی دیگر با ارایه تفسیرهای جدید ربا درصدد تجویز بانکداری متعارف برآمدند.از میان این تفسیرها, چند تفسیر به جهت استناد به آیه های قرآن, روایت ها و متن های تاریخی توانست جایگاهی در میان اندیشه وران پیدا کند به طوری که کتاب ها و مقاله های فراوانی در نقض و ابرام آنها نگارش شده است. نظریه اختصاص ربای محرم به زیاده برای تمدید مدت قرارداد و حلیت بهره قرض, نظریه اختصاص ربا به بهره فاحش و حلیت بهره عادلانه, نظریه اختصاص ربا به بهره قرض های مصرفی و حلیت بهره قرض های تولیدی و تجاری, نظریه تفاوت ماهوی ربا و بهره, نظریه اختصاص ربا به بهره بانک های خصوصی و نظریه ضرورت اجتماعی و اقتصادی ربا, نظریه هایی هستند که در مقاله از جهت پیشینه تاریخی و ادله, مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند.مقاله نشان می دهد گرچه برخی از این نظریه ها زمانی خوش درخشیده اند و برخی از آنها هنوز هم طرفداران جدی در میان عالمان دینی, حقوق دانان و اقتصاددانان دارند اما در مقام نقد, پایه ای مستحکم نداشته و نمی توانند مبنای فتوا و عمل قرار گیرند. بنابراین معامله های بانکی در کشورهای اسلامی نه بر اساس تفسیرهای جدید ربا, بلکه باید بر اساس معامله های مجاز شرعی سامان داده شود.