نظریه خلافت عمومى انسان در اندیشه سیاسى سید محمد باقر صدر (ره)

توضیح

مبنا و محور بنیادین نظریه‏هاى سیاسى شهید آیت الله سید محمدباقر صدر (ره) را«نگرش و جهان بینى توحیدى‏» و «ربانى بودن نظام هستى‏» شکل مى‏دهد. 2 اگر این‏موضوع صحیح باشد که: «هر کس آن چنان عمل مى‏کند که جهان را مى‏بیند; یعنى‏تصورى که از هستى در ذهن ما نقش بسته است، در عمل، عقیده و رفتار اجتماعى ماتاثیر مستقیم دارد ،.» 3 آن گاه نظریه‏هاى سیاسى اندیشمندان و متفکران عالم‏سیاست نیز بر مبناى جهان بینى و نوع نگرش آن‏ها از وجود شکل مى‏گیرد. البته‏در این جا نمى‏توان نقش مقتضیات زمانى، تاثیرات اندیشه‏ها و اندیشمندان دیگررا انکار نمود. اما آن چه در این میان از اهمیت اساسى ترى برخوردار است همان‏معرفت‏شناسى، جهان نگرى و انسان نگرى است و به قول سارتر: «هر کس آن چنان‏زندگى مى‏کند که جهان را مى‏شناسد.» 4 بر اساس نگرش و بینش توحیدى، جهان نه مجموعه‏اى از عناصر، نیروها و قوانین کورکه سازمانى از نیروها، مقررات و قوانین «سنن‏»، عناصر و اجزایى مرتبط، منظم،هم آهنگ، هدف دار و با معنا است و بر این اساس «انسان‏» نیز موجودى معنادار،با هدف و مسئولیت مجسم مى‏گردد. در چنین بینشى توحید به ژانوسى دو چهره مى‏ماند که ربوبیت× بیانگر یک چهره اش و عبودیت نشان دهنده دیگر چهره اش مى‏باشد; به عبارت دیگر، توحید یک رابطه فراگیر و حیاتى است میان رب و تدبیرگروجود و مربوب یا نظام هستى. بدین معنا مبناى جهان را ربانى بودن و عبودیت‏تشکیل مى‏دهد. جهان در مدار توحید و ربانیت قرار دارد.