نقش آیات مبین مقاصد شریعت در ارزیابی روایات از دیدگاه مذاهب اسلامی

توضیح

یادداشت: عنوان انگلیسی: The Role of Verses Showing the Purposes of Sharia (Maqāṣid al-Sharīʿa) in Assessing Narrations from the Perspective of Islamic Denominations
قرآن به‌عنوان مهم‌ترین منبع در تشریع احکام در همه مذاهب اسلامی است. از سوی دیگر سنت به معنای قول، فعل و تقریر پیامبر اکرم(ص) یا معصوم(ع) بعد از قرآن به‌عنوان پرکاربردترین منبع در میان تمامی مذاهب اسلامی به‌شمار می‌رود. یکی از معیارهایی که می‌تواند در ارزیابی روایات نقش مهمی را ایفا کند آیات مبین مقاصد شریعت است. این آیات، مبین احکام الهی‌ نبوده، بلکه به بیان اهداف کلی شریعت پرداخته و یا در مقام بیان حکمت احکام هستند. مقاله حاضر در صدد آن است که با رویکرد توصیفی - تحلیلی به نقش این مقاصد در ارزیابی روایات بپردازد. در این مقاله کارکردهای آیات مبین مقاصد در ارتباط با روایات استخراج شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. توجه به نصوص قرآنی مبین مقاصد می‌تواند موجب برداشت‌های جدیدی از روایات شود به‌طوری‌که بدون توجه به این مقاصد چنین ظهوری شکل نمی‌گرفت. این نصوص قرآنی در فهم، تفسیر، تضییق و توسعه روایات تأثیرگذار است و در صورت تعدی از مرجحات منصوصه می‌تواند به‌عنوان یکی از مرجحات باب تعارض قرار گیرد و در نهایت شناخت این مقاصد می‌تواند به‌عنوان معیاری برای سنجش صحت متن روایات قرار گیرد. در مورد کاربرد مقاصد شریعت در یکی از مراحل اجتهاد یعنی مواجهه با روایات، اختلاف شدیدی بین محققین معاصر امامیه وجود دارد. در مقاله حاضر تلاش بر آن است تا با ارجاع این بحث به مباحث معهود فقهی و اصولی به اثبات آن بپردازد.
واژه های کلیدی: تعارض روایات، فهم روایات، مرجحات باب تعارض، مقاصد شریعت.