نقش زمان و مکان در استنباط

توضیح

تأثیر مقتضیات هر عصر بر اجتهاد و فقاهت غیر قابل انکار است. در روایات گوشه هایى از این واقعیت نمایان شده است و سخنان برخى از فقیهان شیعه و سنّى نیز بر آن گواهى مى‏دهد. اما مراعات مرزهاى این پدیده که انحصار حق قانون گذارى براى خداوند و حفظ جاودانگى شریعت است، لازم مى‏باشد. از این رو سزاوار است به درستى مصادیق آن در تطبیق موضوعات بر موارد آنها و تغییر حکم به سبب تغییر ملاک و کشف مصداق‏هاى جدید براى موضوع و دگرگونى شیوه‏هاى اجراى حکم و پیدایش موضوعات نوین و رابطه این تأثیر با احکام حکومتى و نمود آن در تفسیر قرآن و سنت، مورد کاوش قرار گیرد. فقه اهل سنّت نیز اگر چه در طول تاریخ از این تحوّل بى نصیب نمانده است، اما تفاوت‏هاى آشکارى در این زمینه با فقه شیعه دارد که این نوشتار به تبیین مواردى از آن نیز پرداخته است.