زمان و مکان یعنی چه؟ مراد، بحث از ماهیت فلسفی آنها نیست که آن، به فقه، و اجتهاد ربطی ندارد. غرض فقیه از طرح مسأله زمان و مکان چیز دیگری است. از نظر مجتهد، زمان و مکان دو ظرفی هستند که جامعه را در بر گرفته‌اند، و مراد این است که راه و رسم، و دأب، و دیدن، و عرف و سنت هر جامعه در هر دوره، و هر جا باید مورد عنایت خاص فقیه باشد، تا در پرتو این بستگی با جامعه فتاوی او راهگشا گردد، و حلّال مشکلات فراوانی که پیرامون جامعه را فرا گرفته است، باشد.
