واکاوی انتقادی رابطه تشریع و احکام حکومتی در نظریه منطقة الفراغ

توضیح

شهید سیدمحمد باقر صـدر، نظریـة مشـهور «منطقـةالفراغ » را نـاظر بـه احکـام حکومتی ـ به عنوان تبلور اختیارات ولی امر ـ تعریف کرده است. در تقریر ایشـان از این نظریه، اختیارات خاص ولی امر و دولت اسلامی نسبت به احکام غیـر الزامـی مـد
نظر قرار گرفته است. در اینجا این مسأله مورد بحث است که آیا احکام الهی در عـالم تشریع و ثبوت، ناقص تشریع شدهاند و آیا ایشان در این نظریه چنـین اندیشـه ای را اراده کرده است؟ به تعبیر دیگر، آیا میتوان این نظریه را تقریری از نظریـة تصـویب
دانست؟ در این نوشتار، به این مسأله پاسخ منفی داده شده اسـت و مقصـود شـهید صدر، تبیین اختیارات خاص ولی امر در حوزة امور غیر الزامی در شرع است که مفهوم منطقـةالفراغ معطوف به آن است. ازاینرو، این نظریه نمی تواند بهمنزلة عبور از اندیشة
اسلامی فراگیر احکام الهی نسبت به همة امور، تلقی شود. اما این نقد اصولی نیـز بـر این نظریه مطرح شده است که اختیارات حاکم اسلامی در صدور احکـام حکـومتی را نمیتوان محدود به احکام غیر الزامی شرع دانست، بلکه حاکم اسلامی مـی توانـد در
چارچوب و ضابطة خاصی به صدور احکام حکومتی فراتر از این قلمرو نیز بپردازد.
واژه‌های کلیدی: منطقه الفراغ، حکم حکومتی، احکام ثابت، احکام متغیر، مالانص فیه