واکاوی تاریخی کارکرد اسناد و حجیت فقهی سند در دعاوی

توضیح

اهمیت سند و حجیت آن در عصر کنونی در امور قضایی و غیرقضایی بر کسی پوشیده نیست. در اعصار گذشته سند کاربرد امروزه را نداشته است، اما در عین حال این‌گونه نیز نبوده که کاملاً مورد غفلت واقع شده باشد. مشهور فقهای امامیه سند را به‌عنوان یکی از ادلۀ اثبات دعوا شناسایی نکرده‌ و به دلایل مختلف از جمله حصری بودن دلایل اثبات دعوا در موارد مشخص، احتمال تزویر در اسناد و عدم امکان انشای معاملات از طریق کتابت، حجیت آن را مورد تردید قرار داده‌اند. نگاهی گذرا در تاریخ آشکار می‌سازد که اسناد در هر عصر و زمانی کاربرد خود را داشته است. اشخاص در معاملات خود به تنظیم سند مبادرت می‌ورزیدند و محاکم نیز تا حدود زیادی این اسناد را مورد پذیرش قرار می‌دادند و حتی مشاغلی رسمی در خصوص نوشتن سند و تنظیم اسناد وجود داشته است. از طرف دیگر، قرآن کریم نیز مؤمنان را امر به نوشتن معاملات مدت‌دار خود کرده است. این پژوهش در پی آن است که با بررسی فقهی- تاریخی نشان دهد که این‌گونه نبوده که اسناد به‌واقع حجیت نداشته باشد، بلکه شرایط و سبک زندگی گذشتگان عمل به مفاد آن را دشوار ساخته بوده است و از نظر فقهی هیچ مانعی بر سر راه حجیت سند وجود ندارد.
واژه‌های کلیدی: ادله اثبات، بینه، حجیت، سند، کتابت.‏