ولایت‌ فقیه و انتخاب مردم

توضیح

چکیده:
در اندیشه سیاسی، نظریات مختلفی از فیلسوفان دربارۀ حق حاکمیت و ویژگی‌های حاکمان گزارش شده است. در دوران حضور معصومانb، شیعیان درباره رهبری جامعه، از نگاه نظری با مشکلی روبه‌رو نبودند؛ برخلاف دورۀ غیبت که به معصوم دسترسی نیست و شرایط حاکم یا رهبر جامعه اسلامی و چگونگی انتخاب او اهمیت ویژه‌ای داشته است. بحث ولایت‌فقیه و ولایت‌فقیهان، مبتنی بر روایاتی دراین‌باره است که به نظر می‌رسد بیشتر ناظر بر ولایت‌های جزئی مانند ولایت بر غُیّب و قُصّر و قضاست، نه ولایت به معنای حکومت بر جامعه. در بحث ولایت‌فقیهان جامع‌الشرایط، مسئلۀ انتخاب یا اقبال مردم نیز جایگاه مهمی ندارد و اساساً بحث بر سر شئون فقیهان بوده که یکی از این شئون، ولایت است. اختلاف‌نظر دربارۀ دلالت این روایات و تسری آن به ولایت‌فقیه به‌عنوان حاکم جامعه، مشکلات فراوانی به وجود می‌آورد و نخستین مشکل، شیوۀ انتخاب یک فقیه از میان فقیهان جامع‌الشرایط و مشروعیت اوست. دربارۀ مشروعیت ولی‌فقیه در حکومت اسلامی دو دیدگاه وجود دارد: الف) دیدگاهی که ولایت‌فقیه را براساس ادله‌ای غیر از ادلۀ روایی در حکومت گسترده می‌بیند یا آن روایات را حمل بر مجموعۀ شرایط می‌کند، نه حمل بر نصب الهی. در این دیدگاه انتخاب مردم امری حتمی و جدی برای مشروعیت است؛ ب) دیدگاه دوم معتقد به نصب عام فقیهان در عرصۀ گسترۀ دولت است. طرفداران این دیدگاه برای ترجیح یکی از این فقیهان بر دیگران، ناچار از توجیه‌های گوناگون‌اند. این توجیه‌ها مشکلات فراوانی نیز دربردارد که در مقاله به برخی از آنها اشاره شده است.
واژه های کلیدی: قانون اساسی، مردم، نظریه نصب، ولایت فقیه، نظریه انتخاب