پدیده هنری و معیار مواجهه فقهی

توضیح

این مقاله، معیار بحث فقهی را در مواجهه با هنر بررسی کرده است. نویسنده با تفکیک بحث به سه حوزه «هنرمند»، «مخاطب» و «متن اثر» معیار مواجهه فقهی با هر حوزه را به‏طور جداگانه بحث کرده است.
‏وی در بخش مربوط به آفرینشگر اثر هنری، قصد و نیّت هنرمند را معیار بحث می‌داند و در دو شقّ «هم‏راستا بودن قصد با نوع تأثیر» و «هم‏راستا نبودن قصد با نوع تأثیر» پیش می‌رود. بدین ترتیب در شقّ نخست و با استناد به برخی روایات و سیره معصومان، به احکام استحباب و کراهت (در فروض مختلف) رسیده است؛ اما شقّ دوم را ذیل عناوین تجرّی و انقیاد برده و نتیجه را به قول مختار در عنوان‌های مذکور وانهاده است.
مقاله در بخش مربوط به مخاطبان آثار هنری، نوع تأثیر محصول را معیار بحث قرار داده است و با توجّه به نصوص دینی، شرایط مرجّحیت و ممنوعیت تخاطب با آثار مختلف را مطرح کرده است. همچنین در مصادیقی که شاهد هیچ‏گونه تأثیر دینی و اخلاقی (مثبت یا منفی) نیستیم، چیستی لهو و عدم مصداقیت آن در مطلق سرگرمی و لذّت زیبایی‏شناختی را پیش کشیده و به اباحه بالمعنی الاخص رسیده است.
در انتها و در بخش مربوط به متن اثر هنری نیز مناط حمایت یا ممنوعیت انتشار آثار را با توجّه به تزاحم در شرایط مختلف و زبان خاص هنر (که متفاوت از زبان کتاب و سخنرانی است)، بررسی کرده است و حکم آن را هم مختصّ به حکومت دینی یا اولیاء دین (و نه آحاد مکلّفان) دانسته است.
واژه های کلیدی: فقه هنر، قصد فاعل، انقیاد و تجرّی، لهو، سرگرمی، سانسور، حمایت.