پژوهشی در ضمان عاقله

توضیح

یکی ازقوانین مهم و اساسی در فقه وحقوق اسلامی، قاعده ی ضمان عاقله است. که بر اساس آن مسوولیت پرداخت دیه قتل و جرح خطایی و آن چه بمنزله خطاء دانسته شده مثل جنایات کودکان و دیوانه به عهده ی عاقله جانی است نه خود جانی، مقابل آن، اصل حقوقی «شخصی بودن جرایم» است که مستند به ادله عقلی ونقلی می باشد ومعادل«قاعده وزر» در فقه است که مطابق آن«هر انسانی شخصا مسوول فعل و رفتار حقوقی خوداست و هیچ کس مسوول تحمل کیفرترتب بر آن نیست». چون قاعده ی ضمان عاقله با این اصل مستند در تعارض می باشد لذا همواره مورد بحث و توجه فقهاء و حقوقدانان بوده است. مقاله حاضر نیز پژوهشی است در این راستا که در آن تلاش گردیده تا ضمن تبیین معنای عاقله و توسعه در مصادیق آن نسبت به تعاریف متعارف، به طرح و تبیین فلسفه تشریع و شرایط ضمان عاقله پرداخته و به این نتیجه رسیده که حکم ضمان برای عاقله، حکومتی بوده که به دلیل شرایط خاص اجتماعی و به فلسفه حمایت از ارکان ترکیبی جامعه از طرف رسول خدا(ص) تشریع گردیده است و بقاء آن درطول زمان تابع همان شرایط و فلسفه است.
واژه های کلیدی: ضمان، جنایت، دیه، عاقله، مسوولیت، خطایی.