عنوان
چالش های اجرایی قواعد نفی عسر و حرج، لاضرر و اضطرار، در سقط درمانی
نویسنده
ناشر
فصلنامه فقه پزشکی، سال 1389، شماره 3 و4، ص.: 39-71.
تاریخ نشر
1389
توضیح
زمینه: هیچ گاه مساله سقط جنین, یک مساله پزشکی صرف نبوده است. بلکه, تقریبا در تمام کشورهای دنیا به لحاظ اهمیت فوق العاده ای که در مسائل فردی, اجتماعی, اقتصادی, سیاسی و فرهنگی ایجاد می کند, به نحوی از انحا مورد توجه دولت ها قرار گرفته است. قانون سقط درمانی مصوب 1384 مجلس شورای اسلامی ایران و به دنبال آن, دستور العمل پزشکی قانونی کشور, موید این مطلب است. اساسا, اصل بر عدم جواز اخلاقی, شرعی و قانونی سقط است, اما برخی فقها و در راستای آن قانون گذار ایران, به جهت عدم تحمیل رنج و سختی بر مکلف و یا به علت برخی آسیب شناسی های فردی - اجتماعی و..., در شرایط معینی انجام سقط را مجاز دانسته اند. اگر چه سقط به دلیل حرج در قانون مصوب مجلس و قسمت پنجم تعاریف قانونی دستور العمل پزشکی قانونی مشخص شده است, اما در عین حال, مساله حرج مادر در سقط که اصلی ترین موضوع مورد بحث این مقاله نیز می باشد, نیاز به شفاف سازی بیشتری دارد. لذا در این مقاله سعی شده است تا چالش های اجرایی استفاده از قاعده «لاحرج» و قواعد فقهی «لاضرر» و «اضطرار» -که غالبا به یک نتیجه می رسند- در صدور جواز سقط به اختصار بررسی گردد.روش: روش بررسی مقاله حاضر به صورت مطالعه کتابخانه ای و تحلیل موارد کلینیکی. واقعی در موضوع سقط از طریق انطباق با اصول و قواعد فقهی - حقوقی مذکور بوده است.یافته ها: قاعده عسر و حرج, لاضرر و اضطرار از قواعد ثانویه و حاکم بر قواعد اولیه (مانند ممنوعیت سقط) هستند. اگر چه وضع این قواعد به معنای سخت گیر نبودن شرع است, اما استفاده نادرست از آن ها برای هر زیان یا سختی کوچک و بزرگی می تواند آثار اخروی و دنیوی عمیقی به بار آورد, به عنوان مثال باعث گسترش فحشا, سقط های انتخابی و... شود. از طرف دیگر معنای این قواعد ممکن است با توسعه مرزهای دانش در هر عصری تغییر کند. به علاوه در نظر گرفتن یا نگرفتن مسائل اقتصادی, اجتماعی, روانشناختی و... و همچنین تعیین تئوری فلسفی غالب در جامعه از نکات بسیار مهم در تعیین حدود این قواعد است.نتیجه گیری: به رغم تعیین تکلیف مواردی از سقط جنین در قانون سقط درمانی هنوز نظام حقوقی ایران در این زمینه جامع نبوده و نیاز به روشن شدن حکم پاره ای از موارد دیگر وجود دارد. پیشنهاد شده است در یک بحث میان رشته ای ابعاد متفاوت موضوع مد نظر قانون گذار قرار گیرد.
واژه های کلیدی: سقط درمانی، قاعده نفی عسر و حرج، قاعده لاضرر، قاعده اضطرار، قانون سقط درمانی.