چشم اندازهای نظریه عقلانیت محدود در اقتصاد اسلامی

توضیح

‌در دهه‌های اخیر رویکرد عقلانیت محدود طرفداران زیادی در علم اقتصاد پیدا کرده است. در این رویکرد به محدودیت‌های مختلف بشر در انتخاب عقلایی از‌جمله محدودیت‌های شناختی توجه شده است. ‌در این مقاله به بررسی میزان تطابق این نظریه با رویکرد اسلامی به عقلانیت و ظرفیت‌های اقتصاد اسلامی برای بهبود آن می‌پردازیم. بنا به فرضیه مقاله، در منابع دینی از نوعی عقلانیت محدود سخن به میان آمده که می‌تواند با استفاده از رهنمودهای دینی به‌سمت نوعی عقلانیت تکامل‌یافته بهبود یابد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در منابع اسلامی علاوه بر توجه به محدودیت‌های شناختی بشر در زمینه تحلیل گزینه‌ها و حسابداری ذهنی مربوطه، به محدودیت‌های انگیزشی، هیجانی و ارادی بشر نیز توجه شده است. در رویکرد اسلامی، غلبه تمایلات انسان به سمت شهوات غیرسنجیده یکی از محدودیت‌های قوای تمایلی انسان است که وی را از عقلانیت دور می‌سازد. اسلام برای مهار ‌محدودیت‌های انتخاب عقلایی افراد سعی در تقویت ابعاد شناختی بشر و همچنین تقویت قدرت خودکنترلی و خویشتن‌داری بشر دارد. در این زمینه به ظرفیت تذکر و تلنگرهای اجتماعی، دین و اخلاق اسلامی و تعهدسازی درونی توجه شده است.
واژه‌های کلیدی: عقلانیت، عقلانیت محدود، انسان اقتصادی، اقتصاد اسلامی.