کیفر قصاص در دوگانگی قرائت موضوعیت گرا و کارکردگرا

توضیح

قصاص یکی از مهم­ترین اشکال مجازات در نظام کیفری شریعت است. در خصوص موضوعیت­داشتن یا نداشتن این مجازات، دو قرائت متفاوت در نظریة کیفری شریعت وجود دارد. بر اساس قرائت مشهور، قصاص را باید صرف­نظر از شرایط زمانی و مکانی مجازاتی ثابت و غیرقابل­تغییر دانست. چنین قرائتی، امکان جایگزینی این مجازات را با دیگر اشکال واکنش­های کیفری غیر­ممکن می­سازد. این خوانش را می­توان «قرائت موضوعیت­گرا» نام نهاد. در تقابل با این قرائت، می­توان از «خوانشی کارکردگرا» سخن به میان آورد که بر اساس آن، در نظریة کیفری شریعت، قصاص پدیداری اجتماعی است که حیات آن وابسته به شماری از کارکردهای اجتماعی می­باشد. بر اساس این قرائت، تشریع قصاص به واسطة مقتضیات زمان و مکان و البته، کارکردهای اجتماعی این مجازات صورت گرفته­است. بنابراین، چنانچه در گذر زمان و به واسطة دگرگونی­های اجتماعی، قصاص ناتوان از تحقق کارکرد خود گردد، می­توان آن را با سایر اشکال واکنش­های کیفری جایگزین نمود. بازشناسی ادله­ای که هر یک از قرائت­های پیش­گفته بر آن تکیه می­کنند، نقشی بسیار مهم در دستیابی به درکی دقیق از نظریة کیفری شریعت، به­ویژه در خصوص کیفر قصاص، خواهد داشت.
واژه‌های کلیدی: قصاص، قرائت موضوعیت‌گرا، قرائت کارکردگرا، کارکرد اجتماعی مجازات، مجازات به‌مثابة پدیدار اجتماعی.