نگاهی فقهی به مبانی شورا

توضیح

در چه اموری باید مشورت کرد؟ نکته ای که تذکرش در اینجا لازم می باشد, این است که پیامبر اکرم(ص) در اموری که حکم شرعی آنها از سوی خداوند متعال بیان شده بود, به مشورت با اصحاب نمی پرداخت; زیرا در مواردی که حکم شرعی معلوم است نیازی به مشورت نیست و اصولا رجوع به مشورت در چنین مواردی به معنای بی اعتنایی به حکم شرعی و ناقص دانستن آن و استمداد جستن از عقول بشری برای تکمیل آن می باشد و می دانیم که هیچ مسلمان معتقدی مرتکب چنین عملی نمی گردد, تا چه رسد به پیامبر عظیم الشإن اسلام(ص);بنابراین اگرچه کلمه ((الامر)) در آیه ((و شاورهم فی الامر)) مفهوم وسیعی دارد و ظاهراهمه کارهاراشامل می شود; ولی قرینه لبی فوق, اطلاق کلمه ((الامر)) را تقیید می زند. ثالثا: برای استدلال به ظهور سیاقی, ابتدإ باید با دلیل علمی ثابت گردد که جملات ((فاعف عنهم)), ((استغفرلهم)) و ((شاورهم فی الامر)) همگی در سیاق واحد وارد شده اند و به عبارت دیگر شارع در مقام بیان یک سلسله امور مستحب بوده و منظور وی از این جملات امری, این بوده که استحباب آنها را بفهماند; در حالی که نه تنها چنین دلیلی در بین نیست; بلکه اصولا روش خداوند در قرآن کریم این است که بسیاری از واجبات و مستحبات را در ردیف هم ذکر می کند مانند: ((فاقروا ما تیسر منه و اقیموا الصلاه و آتوا الزکاه واقرضوا الله قرضا حسنا))(20) با اینکه قرائت قرآن مستحب است و اقامه نماز واجب, ((و اذا حییتم بتحیه فحیوا باحسن منها او ردوها))(21) با اینکه جواب سلام واجب است ولی جواب سلام به نحو احسن (یعنی بهتر از آنچه سلام کننده گفته است) مستحب می باشد."
واژهای کلیدی: مشورت، اسلامی،پیامبر اکرم ( ص )، احد، حکم، خدا، مردم، جنگ، مصلحت