اتانازی یا مرگ خود خواسته در فقه و حقوق موضوعه

توضیح

از جمله مسائل چالش برانگیزی که از حقوق بشر سوء استفاده می‌شود، اتانازی می‌باشد که در عرصه حقوق بین‌الملل توسعه یافته و در حال حاضر یکی از مسائل بحث برانگیز حقوقی جهان و نیز حقوق پزشکی، مذهب، اخلاقیات مورد بحث و مناقشه است. به طور کلی، ادیان الهی اتانازی را در منافات با دستورات خدا می‌دانند لذا جایز نیست. اتانازی تحت همین عنوان در فقه جایگاهی ندارد ولی می‌توان آن را در قالب اذن یا امر به قتل مورد مطالعه قرار داد. چرا که فقها به اتفاق معتقدند اذن یا امر به قتل، حرمت عمل را از بین نمی‌برد، از این رو همه‌ی فقهای اسلامی اتفاق نظر دارند که اذن بیمار به پزشک به منظور خاتمه حیات او گرچه ممکن است در عقوبت او موثر باشد، اما گناه او را ساقط نمی‌کند و عمل او را مشروع و مباح نمی‌سازد اما درخصوص قصاص یا دیه نظرات مختلفی میان فقهای اهل شیعه و سنت مطرح شده که البته به هر صورت میان هر دو گروه فقهای شیعه و سنّی اختلاف نظراتی دیده می‌شود از آنجا که مهم‌ترین عنصر در اتانازی رضایت مجنی‌علیه می‌باشد اصل اولیه این است که رضایت مجنی‌علیه مجوز جرم ارتکابی نمی‌باشد، در مورد قتل نیز بدین گونه عمل می‌شود و غالب انواع اتانازی را می‌توان مصداقی از قتل عمدی دانست مگر آنکه مشمول حکم استثنایی ماده‌ی 268 ق.م.ا شود. در مورد دایره‌ی شمول این ماده اختلاف نظر وجود دارد. می‌توان اینگونه اظهار نظر داشت که مطابق این ماده برای اینکه رضایت مجنی‌علیه موجب سقوط قصاص یا دیه شود، باید مطابق عمل جانی مجنی‌علیه اعلام عفو کند و الا مشمول این ماده نمی‌شود. با توجه به تعیینی بودن کیفر قصاص لذا در صورت عفو از سوی مجنی علیه اولیای دم نمی‌توانند مطالبه دیه کنند؛ اگر عمل مرتکب مشمول ماده‌ی فوق شود، نامبرده از بابت تعزیر مشمول ماده‌ی 612 ق.م.ا خواهد شد. این نوشتار، ضمن کوشش برای روشن کردن موضوع اتانازی درصدد پاسخ‌دهی همه جانبه به مباحثی اعم از شناخت مقوله اتانازی و برر سی و جایگاه آن در فقه و حقوق موضوعه می‌باشد.
واژه‌های کلیدی: اتانازی، مرگ خودخواسته، فقه، حقوق موضوعه.