احوال شخصیه فرزندان حاصل از تلقیح مصنوعی از دیدگاه فقه اسلامی (با تأکید بر فقه اهل بیت و حنفیه)

توضیح

احوال شخصیه به معنی اوصاف و خصوصیاتی است که هویت شخصی و حقوقی و نیز تکالیف فرد را در اجتماع معین می‌کند. نسب، ارث، نفقه، حضانت و امثالهم از جمله مصادیق احوال شخصیه می باشد که فقهاء از صدر‌اسلام نسبت به آن اهتمام داشته و فروعات مختلف آن را فی الجمله بیان کرده‌اند. از مهمترین مسائل مستحدثه در حوزه فقه پزشکی، تلقیح مصنوعی است که در یک تقسیم بندی کلی به دو شیوه انجام می شود؛ 1 - بدون دخالت عامل بیگانه 2 - با دخالت عامل بیگانه بکارگیری روشهای نوین باروری گرچه مشکل بسیاری از زوج های نابارور را برطرف نموده است، اما به لحاظ اخلاقی، فقهی و حقوقی موجب بروز پرسشها و بعضاً مشکلاتی گردیده است که پاسخ به آنها نیازمند تأملی جدید و تحقیقی گسترده در موضوع تلقیح مصنوعی را می طلبد. تشتت آرای فقهاء در خصوص احوال شخصیه ی فرزندان حاصل از برخی صور تلقیح مصنوعی، ازقبیل؛ استفاده از اسپرم یا تخمک بیگانه یا رحم اجاره ای، از جمله موضوعاتی است که معرکه ی آراء بوده و با وجود آنکه از لحاظ فقهی وحقوقی از سوی پژوهشگران معاصر مورد بررسی واقع شده است، لیکن به نظر می رسد که هنوز مطالعه مقارنه ای کاملی که حق مطلب را اداء نماید، در این زمینه صورت نگرفته است. لذا در این رساله بر اساس مبانی فقهی شیعه و اهل سنت خصوصاً حنفیه، احوال شخصیه ی ذکر شده مورد کنکاش و بررسی دقیق قرار گرفته و معلوم می شود که در بعضی موارد نظرات بین مذاهب مشترک و در برخی دیگر، مختلف است. هدف از این بررسی وتحقیق، با صرف نظر از اینکه حکم تکلیفی تلقیح مصنوعی با شیوه‌های مختلف آن، حلیت باشد یا حرمت، ارائه یک نظرفقهی درمورد نسب و سایر احوال شخصیه کسانی است که با استفاده از شیوه‌های نوین باروری متولد می‌شوند. پژوهش توصیفی - تحلیلی که در این زمینه صورت گرفت، نشان داد که که فرزندان حاصل از تلقیح مصنوعی، قطعا به ولدالزنا ملحق نمی شوند، حتی اگر قائل به حرمت تلقیح مصنوعی باشیم. فصل دوم رساله به نسب پرداخته و فصل سوم به سایر احوال شخصیه آنها نظیر؛ ارث، نفقه، حضانت، ولایت، نکاح و محرمیت اختصاص داده شده است. بحث تبعیت این موارد از نسب یا عدم تبعیت آن، از مهمترین مباحثی است که در این رساله به آن پرداخته شده است و اینکه اگر نسب بین پدر و مادر با این فرزند ثابت نشود، آیا ارث و نفقه و امثالهم هم منتفی است یا خیر؟
واژه های کلیدی: تلقیح مصنوعی، امامیه، حنفیه، مالکیه، شافعیه، حنبلیه، احوال شخصیه، نسب، ارث، نفقه، حضانت، ولایت، نکاح، محرمیت.