احکام عاقله و مقایسه ضمان عاقله با مسئولیت بیمه

توضیح

ضمان عاقله حکمی شرعی است که براساس آن مسئولیت پرداخت دیه در جنایات خطایی و آن‌چه در حکم خطاست مثل جنایت کودکان و دیوانه به عهده‌ی عاقله‌ی جانی یعنی خویشاوندان ذکور پدری است، نه خود جانی. به نظر می‌رسد در زمان حاضر، گسترش زندگی اجتماعی و سست شدن مناسبات قومی و خونی و روابط خانوادگی در بدو امر چهره‌ای نامأنوس بدین حکم بخشیده و آن را به دور از مصالح و حکمت‌هایی که برای صدور حکمی فقهی یا قانونی لازم است می‌نمایاند. و همچنین اجرای حکم ضمان عاقله را با مشکلات اجرایی مواجه کرده است. با توجه به اینکه یکی از نکات مهم در قوانین و بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها آن است که قابلیت اجرایی داشته باشند و یکی از عناصر تشکیل دهنده‌ی این مفهوم، پذیرش آن دستورالعمل از سوی مخاطبان است هدف اصلی در پژوهش حاضر بررسی امکان عمل به احکام ضمان عاقله می‌باشد. در جهت تحقق این هدف می‌توان با مطالعه تطبیقی فقه در حقوق معاصر این حکم شرعی حقوق اسلام را در قالب نهاد‌های مشابه آن تحقق بخشید و عمل شرکت‌های بیمه در انعقاد قرارداد بیمه مسئولیت مدنی یا مسئولیت دولت در قبال زیان‌دیده، صندوق دیات یا صندوق تأمین خسارات بدنی و همچنین شکل‌گیری صنعت تکافل در ایران را به عنوان جایگزین‌های نهاد عاقله مطرح کرد.
واژه های کلیدی: ضمان عاقله، بیمه، بیمه مسئولیت، صندوق دیات، تکافل.