ارزش اثباتی علم قاضی و تعارض با ادله اثبات دعوی

توضیح

همواره در طول تاریخ در بین اشخاص به طور عام و حقوقدانان و فقها بطور خاص این سوال مطرح بوده که آیا قاضی میتواند به علم خود حکم صادر کند؟ و چنانچه این اعتقاد وجود دارد شرایط و مبنای این علم و حکم اصداری آن چیست؟ با توجه به اینکه با گذر زمان و پیچیدگی های روابط اشخاص خصوصاً معاملات و تجارت فی مابین صاحبان سرمایه این احتمال را نیز به ذهن متبادر می کند که در صورت وقوع تعارض بین ادله ارائه شده برغم اثبات موضوع دعوی اما حکم منطبق بر حق نباشد آنچه که ذهن دادرس را از برخورد با طرفین دعوی بخود مشغول میکند حقی است که طرف دیگر را منتفع مینماید پس تکلیف چیست؟ از سوی دیگر این علم باید به گونه ای باشد که دادرس و دادگستری را از ایراد هرگونه ابهام و تهمت به آنها مبراء دارد هرچند حکم بسبب علم قاضی نیز باید مستند و مدلل به ادله موجود ویقین آور باشد در این بحث پس از توصیف مفاهیم مرتبط با اثبات و علمی که شایستگی دارد مستند حکم حاکم باشد به بیان نظرات موافقین و مخالفین ارزش اثباتی علم قاضی با مداقه در آیات و روایات و نظرات شخصی حقوقدان ها و فقه های امامیه و اهل تسنن با توجه به تعارضات موجود در گفتار ایشان چنانکه برخی صرفاً علم قاضی مجتهد را قابل پذیرش دانسته و برخی اعتقاد به پذیرفتن این علم در امور کیفری داشته و امور مدنی و حقوقی را مستثنی از آن می دانند و از سویی با بررسی تقسیمات ادله و تعارضات موجود فی مابین دلایل اثبات و تعیین جایگاه علم قاضی در قوانین موضوعه ایران به توصیف تعارض علم قاضی ، علمی که مورد وثوق بوده و از راه های متداول علمی و حقوقی برای دادرس بوجود آمده با سایر ادله اثبات دعوی که در قانون نیز ذکر شده و از سوی دیگر در واقع از تدقیق در قوانین جاری و ساری چه در امور حقوقی و چه کیفری ، چنین مستفاد می گردد که علم دادرس با شرایط خاص مورد پذیرش قرار گرفته و نه به عنوان یکی از ادله اثبات بصورت مطلق بلکه با توجه به وضعیت سایر دلایل و رعایت اصل تناظر و دیگر محتویات پرونده مورد رسیدگی ، پرداخته شده است.
واژه‌های کلیدی: علم قاضی، ادله اثبات، تعارض ادله، حق الله، ارزش علم دادرس، دادرس حجیت علم قاضی.