اصلاح ژنتیک جنین انسان از منظر فقه و حقوق

توضیح

دانش ژنتیک و فرایند اصلاح ژنتیکی، موضوع بسیار مهمی است که از اصلاح گیاهان و حیوانات فراتر رفته و با تحت تأثیر قرار دادن ژن‌های انسان منجر به ایجاد آثار مهمی در عالم حقوق شده است و ابعاد و چالش های تازه‌ای را فراروی حقوقدانان قرار داده است. در این راستا اقدامات گسترده ای در سطح منطقه‌ای و جهانی برای نظام‌مند کردن اصلاح ژنتیکی صورت گرفته است که نشانگر توجه ویژه دولت‌ها و سازمان‌های جهانی و منطقه‌ای به این مهم است. هدف اصلی از تدوین این پژوهش تحلیل چالش ها و آثار حقوقی ناشی از اصلاح ژنتیک جنین انسان است. در این راستا بعد از بررسی مفاهیم و مبانی موضوع، ادله مشروعیت انجام تحقیقات در زمینه اصلاح ژنتیک جنین را بررسی کردیم و روشن شد که اندیشمندان مسیحی در خصوص اصلاح ژنتیکی جنین انسان بیشترین مخالفت‌های مذهبی میان ادیان سه‌گانه را دارند.ولی در خصوص اصلاح ژنتیک انسان بر روی سلول‌های غیرجنسی مخالفت‌های کمتری در میان مسیحیان دیده می‌شود. اکثر اندیشمندان یهودی، استفاده از آزمایشات و تحقیقات ژنتیکی و اصلاح ژنتیک انسان برای درمان و پیشگیری از بیماری‌ها را جایز می‌شمارند. اما بیشترین حمایت‌ مذهبی از اصلاح ژنتیک انسان در میان ادیان توحیدی، به اسلام تعلق دارد. اکثر فقهای شیعه و سنی و اندیشمندان مسلمان استفاده از اصلاح ژنتیک انسان را برای درمان بیماری‌های صعب العلاج جایز می‌دانند.و مشهور مسلمانان مطلق دستکاری ژنتیکی و مهندسی ژنتیک را حتی برای اهداف غیردرمانی نیز جایز دانسته‌اند. چرا که ادله اباحه و جواز مهندسی ژنتیک در فقه اسلامی تمام شیوه‌های اصلاح ژنتیکی سلول‌های سوماتیک، جنسی و حتی بهینه سازی را شامل می‌شود. در پایان نیز با بررسی مهمترین آثار اصلاح ژنتیک جنین در خصوص نظام مسئولیت مدنی و مالکیت فکری، به این نتیجه رسیدیم که اصلاح مقررات حقوقی موجود برای رفع ابهامات درحیطه ی عملی و علمی و حمایت از پژوهشگران در زمینه تحقیقات ژنتیک امری ضروری است. در خصوص مسؤولیت مدنی ناشی از اصلاح ژنتیک انسانی در رابطه با نظام حقوقی ایران، برانگیختن حساسیت قانونگذار نسبت به چنین مسأله پر اهمیت انسانی است. با توجه به مبانی حقوقی و قاعده لاضرر خسارات وارده به آزمودنی و بیمار در فرایند تحقیقات مرتبط با اصلاح ژنتیک انسانی باید به طور کامل جبران شود چرا که قصد او احسان و کمک به پیشرفت علوم پزشکی بوده و جبران این خسارات باید به طور کامل از بودجه دولتی صورت گیرد.
واژه‌های کلیدی: اصلاح ژنتیک، جنین