اصل حسن نیت در قراردادها در فقه امامیه و حقوق ایران

توضیح

حسن نیت یکی از اصول اخلاقی محسوب می شود که تاثیر شگرفی بر حقوق قراردادها دارد به طوری که در برخی از نظامهای حقوقی، به عنوان یک قاعده الزام آور در مراحل مذاکرات قراردادی، انعقاد، تفسیر و اجرای قرارداد شناخته می شود که تقریبا اکثر کشورهای دارای نظام حقوقی رومی - ژرمنی در این گروه قرار می گیرند. حقوق فرانسه در به کارگیری این اصل پیشگام بوده است، چنانکه در بند سوم ماده 1134 ق.م. آن به طور صریح حسن نیت را مطرح کرده است. با توجه به اهمیت حسن نیت و همچنین پیشرفته بودن این مفهوم در حقوق غربی، در این پژوهش درصددیم که این مفهوم را در فقه امامیه مورد بررسی قرار دهیم که هرچند به طور صریح نیامده لیکن اشاراتی در منابع مختلف به این مفهوم شده است. از رهگذر بررسی آیات شریفه قرآن و سنت ائمه معصومین، این بحث را در منابع فقهی دنبال می کنیم. چنانکه در کتب فقهی نیز مباحثی به ضرورت رعایت حسن نیت و یا مفاهیم متضمن معنای حسن نیت، اشاره دارند از جمله تدلیس که منع شده، عیبی از مورد معامله مخفی بماند یا تقلب و دروغی برای تشکیل قرارداد صورت گیرد و همچنین منع از احتکار، تشویق به تساوی عوضین و نیز عقد فضولی از جمله مواردی می باشند که در آرا و اندیشه های فقها، مورد توجه قرار گرفته اند. همچنین قواعد فقهی مانند احسان، غرور، لاضرر، تلف مبیع قبل از قبض و... ، لزوم رعایت حسن نیت را هرچند به طور غیر مستقیم بیان می کنند. سپس به بررسی جایگاه حسن نیت در حقوق ایران می پردازیم که در بعضی از قوانین، به طور صریح و در برخی دیگر به طور ضمنی مورد توجه قرار گرفته است مانند ماده 35 قانون تجارت الکترونیک که در آن "لزوم رعایت حسن نیت در معاملات" به طور صریح آمده است. لذا درصدد می باشیم تا نقش و قلمروی تاثیر حسن نیت را در مراحل مختلف یک قرارداد بررسی کنیم تا نقش تکلیفی یا تفسیری این اصل را دریابیم.
واژه‌های کلیدی: حسن نیت، مذاکرات پیش قراردادی، انعقاد قرارداد.