اضرار بنفس از دیدگاه فقه و حقوق (بررسی مصادیق مستحدثه آن)

توضیح

قاعده «لاضرر» جزء آن دسته از قواعد فقهی است که بر احکام اولیه حکومت دارد و در جاهای مختلف فقه کاربرد دارد، «اضرار بنفس» یکی از زیر مجموعه های این قاعده است. واژه های «ضرر، ضرار و اضرار» از نظر معنی با یکدیگر تفاوت دارند و لغویین به این تفاوت اشاره کرده اند. همچنین در قرآن کریم مشتقات مختلف واژه «ضرر» به معانی گوناگون به کار رفته است. حکم حرمت «اضرار بنفس» از سه منبع کتاب، سنت و عقل استفاده می شود، در کتاب آیات متعددی بر این مطلب دلالت دارد که شاخص ترین آنها آیه 195 سوره بقره است «و لاتلقوا بایدیکم الی التهلکه» با تمام تفاسیر و گفتگوهایی که در مورد این آیه وجود دارد; چون نهی دلالت بر تحریم دارد، القاء نفس در تهلکه حرام است. در سنت مهم ترین حدیث، حدیث «لاضرر» است که احادیث زیادی با این عنوان در جوامع روایی داریم و این تعدد حداقل به تواتر اجمالی منتهی می شود و اطلاق آن اضرار بنفس را شامل می شود گرچه شأن ورود خاص است، اما می شود از آنها القاء خصوصیت کرد. و عقل، هر عاقلی که به وجدانش مراجعه نماید این مطلب را درمی یابد که نباید به خود «ضرر» وارد نماید. اجماع، مدعای ما را ثابت نمی کند. آن وقت از این حکم کلی استثناءهایی هم وجود دارد که در باب جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و در باب تقیه مطرح است. و برخی از مستحدثه آن عبارتست از: استعمال مواد مخدر و سیگار، مسأله تمکین زوجه از زوج و وجوب هم خوابگی برای زوج در افراد مبتلا به «ایدز» و بیماری های مسری و احتمال ضرر در جراحی های پلاستیک و زیبایی که شیوع فراوان دارد.
واژه‌های کلیدی: لاضر، اضرار بنفس، قاعده لاضرر