امکان سنجی جایگزینی مجازات عرفی بجای مجازات اسلامی از منظر فقه اسلامی

توضیح

مسأله تغییر پذیری مجازات‌های اسلامی یکی از مسائلی است که در دهه‌های اخیر میان فقها و حقوق‌دانان مورد بحث جدی قرارگرفته است. بسیاری از فقهای اسلامی تغییر مجازات‌های اسلامی به خصوص مجازات‌های منصوص شرعی را جایز نمی‌دانند. از سوی دیگر برخی حقوق‌دانان و نویسندگان بر این عقیده‌اند که مجازات‌های اسلامی قابل تغییر است. به همین دلیل لازم است در مورد امکان یا عدم امکان تغییر مجازات‌های اسلامی تحقیق صورت بگیرد. در این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال هستیم که جایگزینی مجازات عرفی بجای مجازات اسلامی تا چه حد امکان دارد؟ حاصل این تحقیق که به روش تحلیلی- توصیفی انجام شده، این است که مجازات‌های تعزیری قابل تغییر است. هرچند به عقیده فقهای امامیه بعضی از تعزیرات منصوص بوده و در حکم مجازات‌های حدی است. همچنین بعضی از فقها تعزیرات را منحصر در تازیانه می‌دانند. اما تتبع در متون فقهی نشان می‌دهد ماهیت تعزیرات قابل تغییر و در اختیار حاکم اسلامی است. همچنین قصاص و دیات در صورت رضایت مجنی‌علیه یا ولی‌دم و موافقت بزه‌کار قابل تغییر است. اما مجازات‌های حدی قابل تغییر ماهوی نیست. با این وجود به دلیل موضوعیت نداشتن اجرای این مجازات‌ها، تزاحم اجرای بعضی از این مجازات‌ها با قوعد مهم فقهی، لزوم احتیاط در دماء، محقق نبودن شرایط اجرای این مجازات‌ها و دشواری اثبات این مجازات‌ها حاکم اسلامی می-تواند اجرای مجازات‌های حدی را متوقف و مجازات‌های دیگری جایگزین آن نماید.
واژه‌های کلیدی: مجازات اسلامی، مجازات عرفی، ثابت، متغیر، جایگزینی، موضوع حکم، موضوعیت، طریقیت، حرمت وهن دین