توضیح

امروزه حقوق حیوانات و حفظ گونه‌های مختلف آنها، از جمله مسائلی است که در سراسر جهان از جانب دولت‌ها، سازمان‌ها و عموم کسانی که به محیط زیست و حمایت از حیوانات علاقمند می‌باشند، مورد توجه قرار گرفته است. این مساله همچنین در معارف اسلامی در کنار مسائلی مربوط به انسانها و حقوق آنها حائز اهمیت است چرا که طبق متون روایات اسلامی، حیوانات نیز از حقوق معتنابهی برخوردار هستند.حقوق حیوانات را می توان الزامات اخلاقی یا قانونی دانست که معمولاً به خاطر پیچیدگی شناختی، حسی، زندگی اجتماعی و... مشمول آن قرار می گیرند، در واقع حیوانات اگرچه قوه ناطقه و عاقله انسانی را ندارند اما از درک و شعور بهره مند بوده و دارای احساسات و عواطف هستند.از این رو در فقه اسلامی، قوانینی کلی و جامع درباره حفظ، نگهداری، استفاده و بهره برداری از حیوانات و نیز منع آزار و اذیت آنها وضع شده است، این قوانین حمایتی ، حکمی شرعی و الزامی است و همانگونه که درمتون روایات (وسایل الشیعه،ج1،ص482،باب9از ابواب احکام الدواب،ح 6 و7) به آن تصریح شده است، می توان از آن به حقوق نیز تعبیر کرد. آنچه که از فقه اسلامی برمی آید، مجموعه قوانینی جامع و کامل است که می‌تواند راهگشای تدوین قانون جامع حقوق حیوانات در عصر حاضر گردد اما متأسفانه کشور ما، آن‌ چنان که باید و شاید نتوانسته‌ با استفاده از مقررات اسلامی در خصوص حقوق حیوانات، در دنیا ابراز وجود کند.آنچه مشهود است این است که در کشورهای غربی به حقوق حیوانات بیشتر پرداخته شده و رعایت حقوق حیوانات جایگاه مناسبی در فرهنگ این کشورها دارد؛ در این کشورها زندانی کردن حیوانات برای لذت و تفریح ، امری قابل دفاع نیست و حیوانات همان حق آزادی طبیعی را دارند، در این کشورها بر این عقیده هستند که حیواناتی که از آزادی، توحش و منزلت خویش محروم شده اند و به درستی نگهداری و مراقبت نمی شوند دچار بیمارهای روحی و انزوا شده که این امر منجر به مرگ آنان خواهد شد و با حقوق حیوانات منافات دارد حال آنکه شیوه طراحی باغ وحش ها در ایران بسیار متفاوت است، استفاده از حیوانات در باغ وحش آن هم در شرایط نامناسب از نظر وضعیت خوراک،بهداشت، فضای باز و... در اکثریت باغ وحش های کشور امری عادی است و درحقیقت یکی از مصادیق نقض حقوق حیوانات به شمار می آید که منجر به آسیب های جدی به حیوانات خواهد شد چنانکه طی سالهای اخیر نیز شاهد این امر بودیم، از این رو بررسی و نقد این مساله علی الخصوص درکشور مسلمانی نظیر ایران که آموزه های متعددی از نحوه برخورد با حیوانات و رعایت عدالت در رفتار با آنان وجود دارد ضروری تر می نماید .با توجه به توضیحات فوق در این تحقیق برآن هستیم تا اهلیت تمتع حیوانات در فقه امامیه را بررسی کرده و نیز به نقد رویه موجود در باغ وحش های ایران پرداخته تا بتوانیم، به یک نظریه مختار براساس مبانی فقهی قابل تسری در حقوق ایران برسیم.