بررسی تأثیر زمان و مکان در آراء فقهاء نسبت به اختلاط زن و مرد

توضیح

بررسی نظر فقهای متقدم نشان می‌دهد که آنها محدودیت‌های فراوانی در روابط زن و مرد نامحرم قائل بودند. ولی این نگرش نزد فقهای معاصر کم‌رنگ شده است. از آنجا که آراء فقهی بر اساس شریعت اسلام است این تغییر نگاهی دقیق و بر محورآموزه‌های دینی می‌طلبد، تا علت آن بر اثر گذشت زمان و اختلاف مکان بررسی شود. در این تحقیق دریافتیم که بقای حکم به بقای موضوع است. بر اساس این نوشتار، از آنجا که بقای حکم تا زمان بقای موضوع ادامه دارد و موضوع اختلاط زن و مرد تغییر بنیادینی نداشته، حکم سابق را می‌توان همچنان جاری دانست؛ یعنی اختلاط زن و مرد در مواردی که خالی از مفسده باشد، مکروه است و حضور زن در اجتماع محدود به موارد ضرورت شده است. منتهی در زمان‌های گذشته حضور زن در جامعه زیاد ضروری نبود. ولی امروزه به علت تغییر شیوه زندگی اجتماعی، تحصیل و رشد علمی و اجتماعی زنان ضرورت حضور زنان در جامعه بیشتر شده است. مثلا برای تحصیل دختران مسلما استفاده از معلم زن بهتر و با مصلحت جامعه سازگارتر است و یا برای مداوای زنان پزشک زن مناسب‌تر است. حتی در مواردی که مداوای زنان ملازم با اموری باشد که برای نامحرم حرام است مداوا توسط پزشک زن واجب و ضروری است. بنابراین با توجه به این ضرورتها احکام فقهی با توجه به شرایط اجتماعی تعدیل شده‌اند. اما باید توجه داشت در مواردی که اختلاط زن و مرد نامحرم مستلزم مفسده است، اختلاط قطعا حرام است. و از این جهت هیچ تفاوتی بین نظر فقهای متقدم و معاصر وجود ندارد. مثلا امروزه رفتن زنان به ورزشگاههای مردانه برای تماشای مسابقات ورزشی به یکی از مطالبات اجتماعی زنان تبدیل شده است، اما هیچ فقیهی آن را تجویز نکرده است. زیرا رفتن زنان به ورزشگاههای مردانه نوعی از اختلاط مفسده‌انگیز است. هر چند صرف نگاه کردن زنان به مردان در اسلام ممنوعیتی ندارد. اما با توجه به مبانی فقهی اختلاط که جلوگیری از ایجاد مفسده است و نداشتن شرایط لازم در ورزشگاهها چنین حضوری برای زنان جایز نیست. مورد دیگری که در استفتاءات فقهی نظر انسان را جلب می‌کند سئوال در رابطه با مصافحه با وجود حائل یا در صورت عارض شدن عناوین ثانویه مانند حرج و اضطرار است . برخی فقهاء بر اساس ظواهر برخی روایات مصافحه با وجود حائل را تجویز کرده‌اند. اما توجه به مجموعه شریعت حاکی از این است که مصافحه از روی حائل با روح شریعت و دلایل فقهی سازگاری ندارد. لذا به نظر می‌رسدکه این امر برای موارد استثنائی تجویز شده است. مصافحه در صورت عارض شدن عناوین ثانویه نیز اگر در صورت حرج باشد که اولا حرج رافع محرمات نیست و ثانیا عدم مصافحه با نامحرم مصداق حرج نیست. و اگر در صورت اضطرار باشد، درست است که اضطرار رافع محرمات است اما از نظر موضوعی عدم مصافحه با نامحرم مکلف را در شرایط اضطرار قرار نمی‌دهد و مثالهایی که در استفتاءات به عنوان اضطرار قید شده، موید این امر است
واژه‌های کلیدی: اختلاط، مصافحه، زمان و مکان، وزرشگاه