بررسی تطبیقی بهره برداری از نفت در کشورهای اسلامی بر اساس اصول مالکیت

توضیح

منابع طبیعی، یکی از عوامل مهم در فرایند تولید و به تبع، توسعه اقتصادی کشورها به شمار می آید. لذا در میان کشورهای جهان، کشورهای صاحب منابع طبیعی غنی، موقعیت ممتازی را به لحاظ اقتصادی و سیاسی بخود اختصاص می دهند. اما روشن است که صرف وجود منابع طبیعی نمی تواند به کاهش فاصله تکنولوژیکی یک کشور با اقتصادهای قدرتمند جهان بینجامد و کشور را در صدر کشورهای توسعه یافته قرار دهد. چگونگی بکارگیری عواید حاصل از صدور منابع طبیعی من جمله نفت ؛ همواره مورد توجه کارشناسان حوزه های اقتصادی و سیاسی و اجتماعی بوده است. عملکرد کشورهای صاحب منابع طبیعی حکایت از آن دارد که نفت این منبع عظیم و سرشار ثروت، می تواند هم فرایندهای اقتصادی را بهبود بخشیده و در روند رشد و توسعه اقتصادی مفید و موثر واقع شود و هم به شکلی مخرب و بحران‌زا عمل کند. تقریبا همه اقتصادهای نفتی، مدت زمان طولانی است که با مسائل مربوط به شیوه‌ها و مکانیسم‌های بهره‌برداری از رانت نفت دست به گریبان هستند . از این لحاظ بررسی مالکیت به عنوان یکی از عوامل اساسی در امر تولید و رشد بسیار مهم است. در این راستا در این پژوهش در ابتدا به بررسی و تعریف مالکیت از منظر اندیشمندان اسلامی پرداختیم و مبانی نظری مالکیت، ماهیت مالکیت و صفات مالکیت را بررسی کردیم. پس از ارائه کلیاتی از این تعریف به بررسی شیوه بهره برداری از زمین و معادن در اسلام پرداختیم. پس از درکی مختصری از توضیحات بالا در مورد مالکیت منابع به عنوان کردن قوانینی مالکیت در قانون پرداختیم و سپس در زمینه مالکیت نفت در ایران و سایر کشورها توضیحاتی را ارائه کردیم. بعد از آن به بررسی مبانی فقهی مالکیت منابع و نفت در دو فقه شیعه و اهل سنت پرداخته و به این نتیجه رسیدیم که در هر دو مالکیت نفت در اختیار دولت است. در فصل چهار با ارائه یک تحلیل آماری و توصیفی و آزمونهای وابسته به آن، چند متغیر توضیحی برای توضیح اختلاف و تاثیرات نفت در دو کشور ایران و عربستان با استفاده از داده های بانک جهانی را ارائه کردیم . در نهایت به این نتیجه رسیدیم که در استفاده و سهم نفت در تولید ناخالص داخلی ایران و عربستان اختلاف وجود دارد. یعنی علاوه بر اینکه در دو کشور نفت در دست دولت قرار دارد اقتصادهایی به شدت وابسته به این منبع هستند از لحاذ استفاده و سهم درآمد نفت از کل تولید ناخالص داخلی متفاوتند.
واژه‌های کلیدی: منابع طبیعی، نفت، توسعه اقتصادی، بحران زا.