بررسی تطبیقی حقوق شهروندی زندانیان در ایران وفقه اسلامی و اسناد بین‌المللی (فایل منبع موجود نیست)

توضیح

حقوق شهروندی مجموعه ای از حقوق مدنی ،سیاسی ،اجتماعی که فرد به عنوان تبعه ی یک کشور از آن برخوردار است. محور تضمین ایـن حقـوق، قـانون می باشد و دولت موظف است به نمایندگی از اتباع خود آن را تصویب کرده و بـه موقـع اجرا کند(قاضی122:1375). اطلاقی عام بر مجموعه امتیازات مربوط به شهروندان و مجموعه قواعدی که بر موقعیت آنان درجامعه حکومت می کند وجود دارد. لذا تک تک افرادی که در جامعه زندگی میکنند و دارنده این حقوق هستند شهروند نامیده می شوند. به عبارتی دیگر دفاع از حقوق افراد و امنیت مدنی آنها ، همان چیزی است که از آنها به عنوان «حقوق شهروندی» یاد می شود. قانون آیین دادرسی کیفری به عنوان مجموعه ی قواعـد و مقـررات نـاظر بـه کشـف،تعقیب، تحقیق، دادرسی و اجرای حکم، از یکسو دغدغـه ی حمایـت از آزادیهـای فردی و حقوق شهروندی اشخاص را بر عهده دارد و از سوی دیگر به تأمین امنیت درجامعه اهمیت میدهد .به هر نحو به نظر می رسد رعایت حقوق شهروندان و تأمین امنیت آنها یکی از تکالیفی است که مسئولین قضایی باید برای تحقق آن تلاش بیشتر کنند. در اصل حقوق شهروندی مشارکت دو طرفه بین دولت حاکمه و مردم آن کشور است فلذا این حقوق در همه ی قسمتهای سیستم حکومتی وجود دارد. درحقیقت توجه به این حقوق در زندگی تک تک افراد جامعه تاثیر میگذارد و باعث رضایت یا نبود رضایت مردم از حکومت میشود. حقوق شهروندی وسعت فراوانی را در حوزه های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی در یک کشور را به خود اختصاص می دهد ، اما نکته اصلی در انجام آن عدالت قضایی می باشد . در هراجتماع همیشه انسانهایی تنگ دست و بدون پشتیبان وجود دارند. در این بین تصویب قوانین حمایتی درخصوص پیشرفت سطح این افراد برای اجرای عدالت حاکمه اجتناب ناپذیر است . بنا بر این عدالت قضایی به معنی ایجاد بستر های لازم برای تحقق حقوق افراد از سوی نظام قضایی و فیصله موضوع تنش میان مردم یک جامعه براساس ملاکهای قانونی توسط این نهاد می باشد . بدین معنا کـه دسـتگاه قضایی بایستی در مواجهه و برخورد با شهروندانی که به عنوان مـتهم نـزد ایـن نهـاد حاضر می شوند، برخورد مناسب داشته و حقوق شهروندی ایشان را مراعات کند. طبق آیین نامه سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی ماده 44 در جهت افزایش و اشاعه اصول و قواعد حقوق شهروندی در مراکز نگهداری مددجویان و موسسه های تحت پوشش آن در جهت رعایت مسائل حقوق انسانی و شرعی ، تسهیل طریقه حبس زدایی و سازگار کردن محکومان با مجموعه ای بنام «انجمن حامی حقوق شهروندی مددجویان » زیر نظر ریاست سازمان و تعدادی کارشناس ، تشکیل می شود. به منظور تضمین از حقوق شهروندی اصول زیر در مراحل دادرسی مورد تاکید می باشد . که می توان از اصل برائت و یا آزادی ، اصل قانونی بودن مجازاتها و جرایم ، اصل منـع هتـک حرمـت و حیثیـت اشخاص ، اصـل ممنوعیت شکنجه و ... تمامی اصولی است که در قانون اساسی کشور ما آمده و بر آنها تاکید شده است . همچنین مجموعه اصولی است برای ایجاد امنیـت فـردی وحقوق دفاعی و شهروندی متهمان در برابر سوء استفاده های احتمالی در نظـر گرفتـه شده است . در جمهوری اسلامی ایران قوانین داخلی بر گرفته از قرآن و فقـه دارند، توجه به حقوق انسانی شهروندان مسلما بیشتر از سایر کشورها می باشد . قرآن کریم به عنوان آخرین و جاودانه ترین کتاب آسمانی ، به روشنی بر ارجمندی و کرامت همه ی انسان ها تصریح کرده است . خداوند می فرماید«وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ؛ به راستی ما فرزندان آدم راگرامی داشتیم » .(اسراء / 70) در کتاب احکام زندان در اسلام آمده است که : حضرت امیر المومنین علی (ع) همواره از زندانها دیدن کرده و از حا ل زندانیان آگاه می شد . آمده است که علی (ع) اولین کسی بود که دستور داد غذای زندانیان را در زمستان و تابستان تأمین و خدمات لازم را از بیت المال هزینه نمایند . در تفسیر نور آمده است ، کرامت انسان هم د رخلقت و هوش و عقل و استعداد است و هم در دارا بودن قانون آسمانی و رهبری معصوم ، و مسجود فرشتگان واقع شدن است . انسان مجرم ، فردی همانند دیگران است که راه خطا پیموده وگرایش او به جرم و تبهکاری ، ویژگی ذاتی او نیست ، بلکه امری عارضی است و از همین رو ،‌میتوان با آن مقابله و او را اصلاح کرد. بنابراین حتی اگر ارتکاب جرم ،‌با اراده و اختیار خود فرد و آگاهی از پی آمد های آن صورت گرفته باشد ، نمیتواند خللی به کرامت شخص وارد کند . مجازات مجرم نیز باید به میزان هنجار شکنی او باشد و باید از هرگونه مجازات غیر انسانی و توهین آمیز که خلاف کرامت و منزلت انسان است ، اجتناب کرد . حقوق جهانی بشر هیچ حد و مرزی به نام زندان نمی شناسد . این حقوق شامل حال تمامی افراد بازداشت شده و زندانی نیز می باشد با در نظر گرفتن مـاده ی 6کنوانسـیون حقوق بشر و ماده ی 14میثاق حقوق مدنی و سیاسی، حق استفاده از»دادرسی منصفانه » جزء حقوق اساسی افراد به حساب می آید و دارای بخش های مختلفی است که می توان به استقلال و بیطرفانه بودن دادگـاه ، احترام به حقوق دفاع متهم وهمچنین عهدنامه آمریکا در زمینه حقوق بشر برای ممانعت از مجازات شکنجه به عنوان یک ابزار حقوق بشر بین الملل است که سال 1985 توسط سازمان کشور های آمریکایی با هدف جلوگیری از شکنجه و سایر فعالیت های مشابه ایجاد شد. ونیزمی توان به قوانین سازمان ملل متحد در خصوص زندانیان درمواد ذیل اشاره کرد: ماده 37 مددجویان تحت مراقبت میتوانند با اقوام و آشنایان خوش نام خود در زمانهای معینی ، یا بصورت کتبی و یا ملاقات حضوری و تلفنی ، ارتباط بر قرار نمایند . ماده 38 زندانیانی که تبعه خارجی هستند باید امکانات معقولی برای ارتباط با نماینده دیپلماتیک یا کنسولگری کشور خود را داشته باشند . ماده 79 باید توجه خاصی به حفظ و بهبود روابط بین زندانی و خانواده به عنوان اقدامی که در جهت منابع هر دوی آنهاست ، معطوف شود . ماده 59 برای زندانیان محکوم باید کلیه امکانات آموزشی ، تفریحی به معاضدت قضائی و غیره فراهم شود.
واژه های کلیدی: حقوق شهروندی زندانی -- ایران -- فقه اسلامی -- اسناد بین المللی.