بررسی تطبیقی مبانی، احکام و آثار نکاح موقت و مسیار در فقه و حقوق اسلامی

توضیح

ضرورت‌های زندگی مدرن و شرایط زمان، منجر به پذیرش و رواج ازدواجی نوپا تحت عنوان مِسیار در میان اهل سنت؛ به‌جای آنچه تحت عنوان ازدواج موقت در میان اهل تشیع وجود داشت، شده است. بر همین اساس، این تحقیق با هدف کلی بررسی تطبیقی مبانی و احکام نکاح موقت و مسیار در فقه و حقوق اسلامی انجام شده است. این تحقیق با بهره‌گیری از روش اسنادی یا کتابخانه‌ای انجام شده است. ابزار تحقیق، فیش‌برداری از منابع فارسی، عربی و لاتین است و نحوه‌ی تحلیل و تطبیق اطلاعات هم به صورت تحلیل محتوای متون مرتبط، انجام شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که در زمینه‌ی مبانی و اهداف نکاح مسیار و متعه، شبهات‌هایی زیادی قابل مشاهده است و به دلیل همین شباهت‌ها، نکاح مسیار در فقه اهل سنت برای تحقق همان اهداف نکاح موقت، بدون استفاده از همین نهاد به خاطر برخی تفاوت‌های مذهبی، پی‌ریزی شده است. همچنین تشابهاتی از جمله ایجاب و قبول در هر دو نوع نکاح، قابل مشاهده است. اما تفاوت اصلی در تعیین مدت در نکاح موقت و عدم تعیین مدت در نکاح مسیار؛ و همچنین اسقاط تمام یا بخشی از حقوق زن (مانند حق نفقه و سکونت و مبیت و بنا به نظر برخی حق ارث) و آزادی مطلق زن در نکاح مسیار است. در زمینه‌ی احکام، تشابهاتی در احکام زوجین و مهریه(در صورت توافق) و حکم جواز این نوع ازدواج‌ها وجود دارد. اما مهمترین تفاوت دو نکاح این است که در نکاح موقت، مدت، معین است و در نکاح مسیار، مدت، معین نیست و در نکاح مسیار تعیین مهر در عقد لازم نیست، اما فقدان تعیین مهر در نکاح موقت، موجب بطلان آن می‌شود. در حالی که در ازدواج موقت مدت ازدواج باید تعیین شود. در زمینه‌ی آثار دو نکاح، تشابهاتی در انحلال و انفساخ نکاح موقت و مسیار و عدّه مشاهده می‌شود، اما تفاوت‌های در چگونگی انحلال (لزوم طلاق در نگاه مسیار و امکان استفاده از اتمام و بذل مدت در نکاح موقت) و تفاوت در مقتضای طلاق این دو نکاح، وجود دارد. تفاوت دیگر در زمینه‌ی توارث فرزند است که در نکاح موقت، مطرح اما در نکاح مسیار، بلاتکلیف است. نتیجه‌ی نهایی اینکه این دو نوع ازدواج در مبانی و اهداف، به هم نزدیک‌اند، اما ازدواج موقت، برتری‌هایی درخصوص آثار نکاح مانند آثار مالی که برای زن در نظر گرفته می‌شود و شرط توارث فرزند، بر ازدواج مسیار، برتری دارد.
واژه‌های کلیدی: مبانی، آثار، احکام، نکاح مسیار، نکاح موقت، متعه.