بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی مالک یا متصرف اشیاء و حیوان در حقوق ایران، انگلیس و آمریکا

توضیح

مسئولیت مدنی از دیرباز یکی از بخش‌های مهم حقوق مدنی بوده است. در سده‌های اخیر به علت حدوث تحولات قابل توجه در حوزه‌های گوناگون حقوقی این بخش از حقوق مدنی نیز اهمیت خاصی یافته است. و مورد اهتمام جدی قانونگذاران نظام‌های مختلف حقوقی قرار گرفته است به‌طوری که سعی خود را مصروف تدوین قوانین و مقررات نموده‌اند که پاسخ‌گوی مقتضیات و ضروریات زندگی اجتماعی باشد این مهم در حوزه مسئولیت مدنی مالک و متصرف بیش از حوزه‌های دیگر مورد توجه قرار گرفته است. نگاهی اجمالی به قوانین و مقررات موجود در نظام حقوقی ایران بیانگر آن است که وضع قوانین در این حوزه از مسئولیت مدنی در حد قابل توجهی مغفول مانده است در حالی که در حقوق انگلیس و آمریکا که اصولاً با اتکاء به رویه قضایی مبادرت به اتخاذ تصمیم و حل و فصل دعاوی می‌نمایند توجه شایانی به مسائل مسئولیت مدنی شده و قوانین و مقررات نسبتاً جامعی در این زمینه وضع گردیده است. در حقوق ایران مسئولیت مالک یا متصرف اشیاء و حیوان بر مبنای تقصیر است که اثبات آن برعهده زیان‌دیده است لیکن در خصوص زیان‌های ناشی از وسایل نقلیه موتوری زمینی مسئولیت عینی است. هر چند با اصلاح قانون بیمه اجباری در سال 1387، به نظر می‌رسد مسئولیت عینی تغییر یافته و دارنده تنها مکلف به بیمه نمودن مسئولیت، شده است. در حقوق انگلیس و امریکا رویه قضایی متمایل به گسترش مسئولیت عینی بوده به گونه‌ای که محافظ هر شیء به طور مطلق مسئول جبران خسارت ناشی از مال تحت حفاظت خود می‌باشد تا جایی که در خصوص اشیاء خطرناک، قوه قاهره نیز در سلب مسئولیت مالک یا متصرف بی‌تأثیر می‌باشد. آرای صادره در این باره راهنمای قانونگذار در تدوین قوانین نسبتاً جامعی در حوزه مسئولیت مدنی ناشی از املاک و حیوان شده است.
واژه های کلیدی: مسئولیت مدنی، مالک، متصرف، اشیاء، حیوان، حقوق ایـران، حقـوق انگلـیس، حقوق آمریکا.