بررسی تعارض عرف با آیات و روایات فقهی و راه حل های آن ها

توضیح

دخالت فهم عرف در استنباط احکام امری مسلم و روشن است، اما مرز این دخالت از حیث عملی همواره مبهم و مورد بحث فقهاء بوده است، به ویژه زمانی که قضاوت عرف در مورد مفهوم واژه‌ها در آیات و روایات و نیز مراد شارع از ترکیب ادلّه لفظی، با نصوص و ظهور بدوی آیات و روایات مغایر باشد، یا زمانی که نظر عرف در مصداق یابی واژه‌ها و نیز تعمیم و تضییق حکم، با نصوص و دلالت صریح آیات و روایات همخوانی ندارد، این ابهام با توجه به تضارب آراء در این موارد، بیشتر نمود دارد. در این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و نظر به مسلمات فقه امامیه درحوزه کاربرد و میدان عمل عرف، هشت مورد از موارد ممکن الوقوع تعارض عرف با آیات و روایات فقهی شناسایی شده و با طرح راه‌های برون رفت، سعی دارد نهایتاً به ضابطه روشنی برای حل تعارض دراین موارد دست یابد.یافته‌های تحقی نشان می‌دهد. در تفسیر مفاهیم مخترعات شـرعی حـتی اگر مبنای عرفی دارند اصل بر تقدم بیان شارع در روایات تفسیری است. در امکان تسری مفهوم مخترعات شرعیه در سایر ابـواب، بـا تـوجه به اینکه اصل بر تفاهم عرفی است، نمی‌توان بدون قـرینه قائل به تسری بود. همچنین در موضوعات عرفی نیز اصل بر مصدریت عرف است مگر در موضوعات مستنبطه عرفی که بـاید بـه فـهم فقیهان که مستنبط از آیات و روایات است، رجوع کرد.
واژه‌های کلیدی: عرف، عادت، فقه، روایات، تعارض، آیات.