بررسی جایگاه فقه در تعلیم و تربیت اسلامی

توضیح

هنگامی که در موضوع علم فقه به (رفتار اختیاری مکلف) اشاره می¬شود؛ ضرورت پرداخت همه جانبه به تأثیر فقه بر تربیت از اهمیت والایی برخوردار است؛ از این رو؛ رسالت فقه تنها در موضوعات و زمینه¬های خاص مرسوم نبوده و بر متولیان این عرصه لازم است در تمام ابعاد زندگی بشر که در آن (رفتار اختیاری) مطرح است ؛ بررسی فقهی داشته باشند. یکی از عرصه¬های مهم در این زمینه؛ (تعلیم و تربیت) است؛ عرصه¬ای که علاوه بر نیاز به بررسی فقهی در ابعاد نظری آن؛ از منظرکاربردی نیز نمود فراوانی دارد؛ چنانچه وجود آیات و روایات فراوان در زمینه آموزش و پرورش؛ علمای اخلاق را در طول تاریخ اسلامی بر آن داشته تا کتاب¬های فراوانی در این زمینه به نگارش درآورده و اثرات ماندگاری را برجای گذارند؛ اما تاکنون ورود به این عرصه به صورت منسجم و کامل از سوی پژوهشگران صورت نگرفته است؛ از این رو؛ تحقیق در زمینه (فقه تربیتی) ضروری است؛ در تحقیق پیش رو به بررسی ضرورت پایه¬گذاری فقه تربیتی می¬پردازیم و احکام فقهی تربیت را بررسی می¬نمایم و روشهای تربیت را از منظراسلام و احکام اسلامی بررسی می¬نماییم و انواع ابعاد تربیت را به فقه پیوند می¬دهیم از تربیت روحی و جسمی گرفته تا تربیت عاطفی و جنسی؛ فقه تربیتی بخشی از دانش فقه است که به عرصه تربیت و مسایل آن می¬پردازد و در صدد استباط احکام تربیت است؛ بنابراین موضوع گزارهای فقه تربیتی از علوم تربیتی گرفته می¬شود و محمول آن وامدار دانش فقه است که براساس قواعد موجود؛ یکی از احکام تکلیفی (وجوب؛ استحباب؛ کراهت؛ حرمت؛ اباحه) یا حکم وضعی را تعیین می¬کند. لذا اهمیت و سرنوشت¬ساز بودن تعلیم و تربیت؛ ضرورت روایی؛ اعتبار و حجیت دستورالعمل¬های تربیتی را دو چندان می¬سازد؛ از این رو لازم است میان دانش فقه و علوم تربیتی داد و ستد برقرار شود. یکی از مظاهر این داد و ستد؛ تعیین اصول و روش¬های تربیتی بر اساس روش شناسی فقهی است. تحقیق حاضر که به صورت توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است، به تبین اصول و روشهای تربیتی و نیز بررسی جایگاه فقه در تعلیم و تربیت اسلامی و انواع تربیت از منظر فقه پرداخته است که برای هرکدام مستنداتی از منابع فقه بیان شده است. سوال اصلی تحقیق این است که نقش فقه در موضوعات تعلیم و تربیت چیست؟ در ادامه به نقش فقه پرداخته شده است که به دو شکل متصور است: نخست آن¬که، تربیت به عنوان موضوعی که عرصه¬ها و عناصر گوناگون از قبیل مبانی، اصول، روش¬ها، محتوا و مانند این¬ها دارد، در نظر گرفته شود و آن¬گاه هر یک از عناصر فوق، به فقه عرضه شود و دیدگاه فقه درباره آن¬ها مورد بررسی قرار گیرد. شکل دیگر این که، تربیت و عناصر آن در یک جامعه اسلامی در نظر گرفته می¬شود و بررسی می¬شود که فقه کدام یک از این عناصر را می¬تواند تأمین نماید.
واژه‌های کلیدی: اخلاق، آموزش و پرورش اسلامی، تربیت، رفتار انسانی