بررسی جرم سیاسی از نگاه حقوق کیفری جمهوری اسلامی ایران و فقه امامیه

توضیح

جرم سیاسی از جمله موضوعاتی است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه خاص قرار گرفته است که همواره مورد بحث و چالش میان حقوقدانان، سیاستمداران و صاحبنظران در حوزه برخورد با جرائم مزبور بوده است. از آنجاکه جرم سیاسی وجود عینی و ثابتی ندارد که بتوان تعریف جامع و مانعی از آن ارائه داد حقوقدانان در این زمینه اختلاف نظر پیدا کرده اند. مهم ترین دسته بندی حقوقدانان از این جرم تقسیم آن بر مبنای سیستم بیرونی ودرونی است. در ضابطه عینی که اساس تعریف جرم سیاسی را تشکیل می دهد هدف مجرم از ارتکاب جرم مورد توجه قرار می‌گیرد. هدف در جرائم سیاسی وارد آوردن صدمه و زیان به سازمان سیاسی وتشکیلات دولت است و در ضابطه ذهنی جرم و انگیزه مجرم مورد نظر قرار می‌گیرد. جرائم سیاسی از جهت عناصر تشکیل دهنده جرم تفاوتی با جرائم عادی ندارد و جرم محسوب می‌شوند و ارکان این جرائم همانند سایر جرائم شامل رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی می‌باشد اما وجه تمایزی که جرم سیاسی با بسیاری از جرائم دارد، آن است که مرتکب در ارتکاب جرم، نفع شخصی ندارد؛ بلکه انگیزه سیاسی و قصد تغییر ساختار سیاسی را دارد و مدیریت کلان جامعه را نمی‌پسندد. به عبارت دیگر مرتکب در جرم سیاسی، نیت خیرخواهانه و اصلاح طلبانه دارد و انگیزه منفعت طلبانه ندارد. ویژگی خاص جرائم سیاسی از لحاظ موضوع و مرتکب سبب شده است تا این پدیده مجرمانه با تعابیر متفاوتی مواجه گشته و در میان حقوقدانان و جرم شناسان نسبت به تعریف و مصادیق آن توافقی حاصل نگردد.از نگاه برخی فقها جرم سیاسی مانند: شورش در برابر حاکم و حکومت اسلامی و خروج گروهی از مسلمانان بر امام عادل تلقی می‌گردد، که در فقه تحت عنوان بغی از آن یاد می‌شود. البته حقوقدانان و برخی دیگر از فقها به صراحت قائل به این نیستند که بغی همان جرم سیاسی است. از این‌رو این موضوع اختلافی است. ولی با توجه به تعاریفی که فقها از بغی و حقوقدانان از جرم سیاسی ارائه داده‌اند اگر نتوان گفت بغی همان جرم سیاسی است، بنابر این می‌طلبد که احکام و شرایط این جرم دوباره بررسی شود به ویژه اینکه جرم بغی از جرائم مطرح شده در حقوق اسلام و با نظم و امنیت در جامعه اسلامی ارتباط مستقیم دارد. در هم آمیختگی جرائم سیاسی با جرائم امنیتی و عمومی، گاه فضای سیاسی کشور را در تعریف و مجازات و برخورد با مجرمان این نوع از جرائم دچار تشنج می‌کند و با توجه به اینکه موضوع جرم سیاسی یکی از موضوعات بحث برانگیز تمام جوامع و از جمله کشور ما است، در این تحقیق نگارنده بر آن است تا با توجه به قوانین جزایی از جمله قانون جرم سیاسی مصوب 29-2-95 از نگاه حقوق کیفری جمهوری اسلامی ایران و فقه امامیه را مورد بررسی قرار دهد.
واژهای کلیدی:جرم سیاسی ،حقوق کیفری