بررسی دفاع در مطالعات اسلامی معطوف به عملیّات استشهادی — تکراری

توضیح

دفاع از نفس، کشور و اعتقادات جهت حفظ و تداوم بقاء آنها، از اقسام ذکر شده برای جهاد می باشد که به عنوان یک ضرورت، مورد تائید و تاکید عقل و شرع است. در کتب فقهی پیرامون تمام امور زندگی، بایدها و نبایدهایی(آداب و احکام) ذکر شده که بحث دفاع از آن مستثنا نمی باشد. محور اصلی پژوهش، بررسی نظریه دفاعی اسلام می باشد که با توجه به حساسیت و نیز اختلاف نظر پیرامون مشروعیت عملیات استشهادی، سعی شده تا با بررسی مبانی جهاد و دفاع و به ویژه اقدامات ممنوع دفاعی، جایگاه عملیات استشهادی در نظریه دفاعی اسلام تبیین گردد. یافته های کلی پژهش در محورهای ذیل قابل ارائه است :ـ دین جهانی و منطقی اسلام، اهمیت و تاکید فوق العاده ای به کرامت و حفظ نفس تمام انسانها قائل است؛ بدیهی است این دستور الهی و اصل بدیهی عقلی، در حالت صلح و صفا در حال اجرا است و در حالت نزاع نیز، تدبّر در مبانی اسلامی و به ویژه سخنان خداوند متعال در قرآن کریم، ما را به این مهم می رساند که عمل نمودن به آداب جهاد و دفاع، در راستای حفظ نفس خویش(مدافع) و حتی پرهیز از افراط در مواجهه با دشمن(متجاوز) و نهایتاً حفظ دماء دشمنان می باشد.ـ در منطق قرآن، تشریع جهاد به عنوان دفاع و مبارزه با تجاوز است و نه تهاجم و تسلّط بر دیگران؛ و دفاع در راستای جلوگیری از بروز فساد و صلاح جامعه دیده شده است. عدم جواز اعتداء به دیگران، عدم پذیرش ظلم از دیگران، تناسب و تماثل بین تجاوز و دفاع، کمک گرفتن از دیگران در مقابل تعدّی و تجاوز، از دستورات خداوند در قرآن است و در این زمینه دستور به مسلمانان دستور به آمادگی با هر وسیله ممکن داده شده و زمان و مکان مانع از انجام این مهم نمی باشد. ـ در نظریه دفاعی اسلام، اقدامات ممنوعه و یا نواهی ای وجود دارد که اقدام به آنها ابتدائاً اجازه داده نشده، بلکه تحت شرایط خاص و دشوار و با نظر مرجع شرعی، اقدام به آنها در حد ضرورت اجازه داده شده است.ـ هدف و انگیزه الهی عملیات استشهادی، دفع تجاوز فعلی دشمن از اسلام و مسلمین می باشد که همین امر وجه ممیّز این ابزار جهادی با انتحار بوده و به آن مشروعیت بخشیده، ولی صرف مشروعیت یافتن، مجوّز انجام ابتدائی آن نبوده و بلکه با تحقق شرایط جهاد و دفاع، اهم بودن آن بر جان مسلمان، تشخیص اهل خبره مبنی بر منحصر شدن دفاع به انجام آن، نظر مرجع شرعی مبنی بر «ضرورت» و «مصلحت» انجام آن، در حد ضرورت اجازه داده شده است و عنوان «جهاد دفاعی» به خود می گیرد وگرنه با تغیرعنوان، از استشهاد خارج و غیرمشروع تلقی خواهد شد؛ لذا ضرورت تحقق شرایط فوق، حاکی از این است که عملیات استشهادی به دشواری حکم اجرائی پیدا می کند و این خود بیانگر تدبیر اسلام در غلبه ناپذیری بر ظلم و کفر و در عین حال اهتمام بر حفظ دماء تمام انسانها(حتی در شرایط دفاعی) می باشد.
واژه های کلیدی: دفاع مشروع، اسلام، قتال، جائر، جهاد، غدر، عملیات استشهادی