بررسی رابطه دینداری و عدالت اجتماعی از منظر نهج البلاغه

توضیح

عدالت مهم‌ترین و اساسی‌ترین خواسته تمامی انسان‌ها در طول تاریخ بوده است؛ به عقیده بسیاری از اندیشمندان در میان فضیلت‌های اخلاقی، عدالت بنیادی‌ترین آن‌هاست که قوام زندگی صلح‌آمیز و توام با سعادت انسان‌ها را امکان‌پذیر می‌سازد. هدف از این پژوهش، واکاوی اندیشه‌های اجتماعی و سیاسی امام علی (ع) درباره عدالت و توصیف دقیق انواع جهت‌گیری دینداری و عدالت اجتماعی در اندیشه ایشان است. در این مطالعه، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی، از متن کتاب نهج‌البلاغه؛ به‌عنوان متن اصلی، مقوله‌های مرتبط با عدالت و دینداری استخراج گردید. نتایج پژوهش حاکی از این است که مفهوم عدالت در همه ابعاد اجتماعی، سیاسی و... در اندیشه امام علی (ع) متبلور است و عدالت به‌عنوان اصل مهم و اساس دینداری در گفتار و رفتار آن حضرت به شمار می‌رود. در دیدگاه ایشان عدالت در تمامی ارکان جامعه با مفاهیم حق نیاز، شایستگی، مساوات و برابری گره‌خورده است. عبارات مرتبط با عدالت در نهج‌البلاغه نشان می‌دهد که دیدگاه حضرت به مفهوم عدالت، نه نگاه محافظه‌کارانه و انطباق با وضع موجود و نه نگاه صرف مساوات گرایانه است. بلکه بر اساس شایستگی و لیاقت افراد از پاداش و امکانات برخوردار می‌شوند. در نگاه ایشان برابری و عدالت در جامعه، در پذیرش خلقت برابر انسان‌ها و رفع حداقل نیاز همه افراد نمایان می‌شود. در بررسی و تحلیل انواع دینداری نیز نگاه امام با آنچه متفکرین غربی بدان پرداختند متمایز است. گرچه مطابق با مؤلفه‌ها و ویژگی‌های ذکرشده در بخشی از رویکردها هم سو هستند اما در کلیات از یکدیگر متمایز می‌باشند.
واژه‌های کلیدی: دینداری، عدالت اجتماعی، نهج البلاغه، امام علی، برابری.